Nezadovoljni prekomjernim regulativama, uključujući i one na nivou Evropske unije kojima se reguliše oblast poljoprivrede, porastom troškova goriva, smanjenim subvencijama iz državne kase, konkurencijom uvoza i drugim pitanjima, poljoprivrednici danima protestuju širom Evrope.
Počelo je sredinom januara u Njemačkoj, nekadašnjem evropskog gigantu, da bi se gnjev poljoprivrednika ubrzo proširio i na ostale evropske zemlje, Belgiju, Francusku, Litvaniju, Poljsku, Rumuniju i Holandiju.
Iako se zvanično može govoriti o nekoliko motiva i sumnjivih zajedničkih detalja demonstracija u svim zemljama koji daljom analizom mogu otvoriti prostor različitim teorijama, kada govorimo o uzroku sve je i više nego jasno. Neuspjela evropska politika i ništa sposobniji njihovi predstavnici, popularno nazivani evropskim liderima, još jednom zasijali su u punom sjaju.
Sve i da se pričama o infiltraciji ekstremne desničarske grupe u pokret poljoprivrednika u Njemačkoj ustupi prostor za razmatranje, a pojedinim njenim teorijama i pronađe određeno realno uporište, ne može se osporiti tvrdnja da je ne tako mala cijena pogrešnog pristupa rusko-ukrajinskog sukoba „Evropljanima“ došla na naplatu.
Prvo su visoke cijene alterntivnih izvora energenata, s obzirom da je Njemačka započela bojkot ruskog gasa nakon početka sukoba u Ukrajini, dovele ovu evropsku zemlju od najrazvijenije do zemlje sa najmanjim privrednim rastom u EU, a industriju stavila pod znak pitanja, da bi sada deficit u budžetu izveo poljoprivrednike na ulice. Istovremeno, pristup kineskom tržištu usljed aktuelnih geopolitičkih dešavanja postao je otežan.
Bezrezervno ustupanje pomoći Ukrajini i slijepa poslušnost onih kojih prodajom oružja, a pod parolom „solidarnosti, jačanja demokratskih vrijednosti i učvršćavanja međunarodne pravde“ ipak jačaju svoju proizvodnu industriju, sada bi skupo moglo da košta Njemačku.
Odgovor na nezadovoljstvo poljoprivrednika i haos na ulicama evropskih gradova iz njega proistekao jednak je i može se glorifikovati sa kvalifikacijama politike evropskih lidera, nespretan i nedovoljan. Naime, nakon što su protesti održani ispred zgrade Evropskog parlamenta u Briselu, predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen pokrenula je „strateški dijalog o budućnosti poljoprivrede“, šta god to podrazumijevalo.
Krenimo redom…
Njemačka
Talas nezadovoljstva krenuo je upravo iz Njemačke. Nakon dvodecenijskog rasta, Njemačka ekonomija upala je u recesiju, te tako zemlju do skoro smatranu “motorom evropskog razvoja”, sada nazivaju “evropskim bolesnikom”, kao i 1990-ih kada se zbog velikih troškova ujedinjenja suočila sa ekonomskim problemima.
Njemačka Vlada je u decembru 2023. objavila planove za ukidanje subvencija za dizel za poljoprivrednike usred budžetske krize, što bi donijelo 440 miliona evra saveznom budžetu. Vlada je, takođe, planirala da ukine poreske olakšice na vozila za šumarstvo i poljoprivredu, čime će dobiti dodatnih 480 miliona evra. Ova najava izazvala je višestruke proteste poljoprivrednika širom zemlje.
Sve veći broj poljoprivrednika, uz glasnu podršku opoziconih konzervativaca i krajnje desnice, svakim danom okupljao se širom države, da bi 15. januara, kada se navršavala sedmica od početka masovnih protestka, oko 10.000 poljoprivrednika iz cijele Njemačke sa mehanizacijom izašao na ulice Berlina.
Oko 3.000 traktora, 2.000 kamiona i oko 10.000 ljudi okupilo se tada avenijom koja vodi do Brandenburških vrata u Berlinu na masovnom skupu, a protesti su pojačali pritisak na koaliciju kancelara Olafa Šolca. Suočena sa žestokim protivljenjem, Vlada Njemačke odbila je ukinuti porezne olakšice na nova poljoprivredna vozila, ali je pristala na ukidanje subvencija za dizel gorivo u poljoprivredi proširiti na nekoliko godina. Ipak, njemački poljoprivrednici kažu da to nije dovoljno.
Takav stav Vlada je zauzela zbog zabrinutosti da se politička rasprava u zemlji ne bi radikalizovala, jer postoji srah da bi protesti mogli prerasti u nasilje. Na društvenim mrežama čak su se pojavili brojni izvještaji o neonacističkim ili monarhističkim grupama koje su prisustvovale demonstracijama.
Poljoprivredna revolucija udar na temelje moderne njemačke države?
Na istoku zemlje tokom protesta zabilježeno je kako je muškarac otjeran jer je navodno nosio simbol Reichsbürgera, krajnje desnog pokreta koji odbacuje modernu njemačku državu. Postoje i primjeri nošenja zastave, poznate kao Landvolkbewegung, povezane s antisemitskim poljoprivrednim pokretom iz 1920-ih.
Ono što posebno brine i vlasti u Njemačkoj, ali i šire je uspon desničarske AfD, konzervativne političke partije koja se zalaže za prekid saradnje s evrozonom, migracije, te širenju islamskog uticaja. Prema posljednjim anketama AfD je, usljed sve češćih sukoba i tenzija unutar vladajuće koalicije socijaldemokrata, zelenih i slobodnih demokrata u Njemačkoj, dostigao rekordne rezultate i stalno je iznad tri vladajuće stranke.
Ove godine održavaju se regionalni izbori, pa će se tako testirati raspoloženje stanovnika na istoku ove države.
Francuska
Protesti nezadovoljnih poljoprivrednika iz Njemačke brzo su se, iz sličnih pobuda, proširili i na ostale evropske zemlje. Iako su se protesti poljoprivrednika gotovo istovremeno, osim Njemačke održavali i u poljskim, rumunskim i belgijskim gradovima, zbog masovnosti i haotičnih scena najveću pažnju javnosti trenutno zaokupljaju oni koji se održavaju širom Francuske.
Francuski farmeri juče su, nakon višednevnih protesta, krenuli su u traktorsku blokadu ključnih prilaza glavnom gradu svoje zemlje, a ta akcija dobila je naziv “opsada Pariza”. Poljoprivrednici kažu da im je cilj zaustaviti isporuku hrane do supermarketa, iako su ih zvaničnici upozorili da to ne rade.
Poljoprivrednici tvrde da nezadovoljstvo iskazuju zbog smanjenih prihoda, ekoloških propisa, rastuće birokratije i uvoznih proizvoda kao konkurencije. Dakle, razlozi protesta gotovo su identični onim u Njemačkoj, ali i model po kojem se oni održavaju.
“Ne možemo se jeftino baviti poljoprivredom. Moramo moći živjeti od onoga čime trgujemo”, rekao je jedan demonstrant u Parizu za BBC.
Prvi čovjek najvećeg francuskog sindikata poljoprivrednika, Nacionalne federacije sindikata poljoprivrednika (FNSEA), rekao je da je cilj natjerati vladu da brzo nađe rješenje za problem. Takođe, najavio je da će se protesti nastaviti svuda po Francuskoj “sa veoma konkretnim ciljem da se objave vanredne mjere”, posebno u vezi sa cijenama hrane i reciprocitetom pravila, zbog čega postoji prijetnja da bi demonstracije mogle poprimiti ozbiljne razmjere.
Kao odgovor na blokade, portparol Francuske vlade rekla je da će nove mjere biti objavljene u utorak, uz one koje su najavljene prošle sedmice, a među njima trebalo bi da se nađe odustajanje od planiranog povećanja poreza na gorivo i dodatna podrška farmerima čije se životinje razbole. Jelisejska palata takođe je najavila da će se francuski predsjednik Emanuel Makron sastati s predsjednicom Evropske komisije Ursulom fon der Lajen kako bi razgovarali o poljoprivredi i podršci poljoprivrednicima širom EU-a.
Ipak, s obzirom na gnjev poljoprivrednika i opravdane sumnje da bi se nezadovoljstvo, zbog loših politika evropskih zvaničnika, mogao proširiti i na druge oblasti života, prognoza za proljeće u Evropi nije bajna.
