Prije 20 godina, 17. i 18. marta 2004. godine, nad Srbima Kosova i Metohije dogodio se pogrom u kome je 16 Srba ubijeno, na stotine povrijeđeno, 4.000 protjerano, a uništeno je više od 1.000 kuća, crkava, manastira, svetinja.
Etnički motivisana erupcija nasilja Albanaca nad Srbima, izazvana je, osim strahovitom mržnjom, medijskom kampanjom koja je prikazivala da su albanski dječaci navodno natjerani u Ibar. Izvještavanje albanskih medija bilo je tendenciozno i sasvim neistinito.
Tokom svojevrsne “Kristalne noći”, kako se izrazio jedan od zvaničnika KFOR, marta 2004, nad Srbima, njihovim domovima, imovinom, svetinjama i spomenicima, sa Kosova i Metohije trajno je protjerano 4.012 Srba.
Većina žrtava bili su nedavni povratnici, uglavnom iz 2003. godine.
Martovski pogrom 2004, bio je zapravo drugi veliki pogrom koji su lokalni Albanci počinili nad Srbima Kosova i Metohije u novijoj istoriji, poslije onog po agresiji NATO-a na Srbiju, odnosno SRЈ 1999. Tokom juna 1999. godine izgnano je, u prisustvu međunarodnih vojnih snaga, približno četvrt miliona Srba i drugih nealbanaca.
Tokom nasilja na KiM 17. i 18. marta 2004. ubijeno je najmanje 27 osoba, od kojih 16 Srba, dok je 11 Albanaca život izgubilo u obračunu s pripadnicima međunarodnih snaga bezbjednosti.
Uslijedili su napadi na Srbe u nizu mjesta širom KiM, u Lipljanu, Obiliću, Zubinom Potoku, Lapljem selu, Čaglavici. Procjenjuje se da je više od 50.000 Albanaca učestvovalo u pogromima 17. marta.
Paralelno, napadnuti su Srbi preostali u Prištini, na njih je pucano i napadani su hladnim oružjem. Pripadnici KFOR, uglavnom irska formacija, nakon višečasovne intervencije, evakuisali su tamošnje Srbe. Huligani su se potom usmjerili na crkvu Hrista Spasa, koju su demolirali i zapalili.
Tokom večeri uslijedili su napadi na crkve i manastire. Zapaljena je, osim brojnih srpskih domova širom KiM, i Bogorodica Ljeviška u Prizrenu, kao i Bogoslovija i Saborna crkva Svetog Georgija. Uništeni su Manastir Svetih Arhangela i Crkva Svetog Spasa. Obje srpske crkve u Kosovu Polju su takođe zapaljene.
U Lipljanu su ubijene četiri osobe srpske nacionalnosti i spaljene kuće. Sve srpske kuće u selu Svinjare kod Vučitrna, spaljene su. U Prizrenu je spaljeno 56 srpskih kuća i pet crkava, među njima i Bogorodica Ljeviška, sa neprocjenjivim kulturnim i istorijskim nasljeđem. Demolirani su i zapaljeni svi objekti Srpske crkve u Prizrenu, Crkva Svetog Spasa, Crkva Svetog Georgija, hramovi posvećeni Svetom Kirijaku i Svetom Nikoli, kao i manastir Svetih Arhangela kod Prizrena. Lokalni KFOR, sastavljen od Nijemaca, nije intervenisao.
Napadi, paljevine i pljačke nastavljeni su 18. marta u Uroševcu, Plemetini, Ugljarima, Kosovskoj Mitrovici. Јavljeno je da u mjestu Oblić, sjeverozapadno od Prištine, više nema Srba.
Zapaljena je crkva Svetog Save u Kosovskoj Mitrovici, crkva Svetog Nikole u Prištini. Monahinje manastira Devič evakuisali su danski pripadnici KFOR, a manastir je opljačkan i zapaljen.
Komandant Јužnog krila NATO-a Gregori Džonson izjavio je da nasilje koje ne prestaje na Kosovu ukazuje na postojanje organizovanog obrasca, a sutradan je ocijenio da je masovno nasilje koje traje na Kosovu “etničko čišćenje”.
Albanci su spalili ili digli u vazduh 30 srpskih crkava, oštetili 11 crkava i manastira i uništili 286 kuća.
Bogorodica Ljeviška, bila je episkopsko središte srpske crkve u srednjem vijeku. Raskošniju formu dobila je u vrijeme Kralja Milutina (1282-1321) mada je i ranije bila arhijerejsko središte prizrenskog episkopa. Godine 2006. stavljena je na listu spomenika pod zaštitom UNESKO.
Pogrom albanskih ekstremista nad Srbima 17. i 18. marta 2004. na Kosovu i Metohiji osudili su tada Savjet bezbjednosti UN, Evropska unija, kao i zvaničnici brojnih zemalja.
