Imamo li i mi pravo na samoopredjeljenje?
Naslovi uvijek postoje da privuku čitaoca. Međutim, ovaj naslov traži detaljan odgovor, ali otvara i „mali milion“ novih pitanja. Zašto samo Srbi od svih naroda bivše Jugoslavije nisu ostvarili ovo pravo i da li možemo to da ostvarimo?
Principom samoopredjeljenja se naziva pravo svakog naroda i nacija svijeta da samostalno odlučuju o svojoj sudbini. Pod tim principom se podrazumjevaju slijedeća prava: pravo na otcjepljenje i stvaranje nezavisne nacionalne države, pravo na ujedinjenje sa drugim narodima, pravo na ekonomsko samoopredjeljenje, kao i pravo na izbor društvenog i političkog uređenja.
Pravo naroda na samoopredjeljenje kardinalno je načelo u savremenom međunarodnom pravu (obično se smatra peremptornom normom), koje kao takvo obavezuje Ujedinjene nacije kao autoritativno tumačenje normi Povelje. U njemu se navodi da ljudi, na bazi poštovanja načela jednakih prava i pravičnih jednakih mogućnosti, imaju pravo da slobodno biraju svoj suverenitet i međunarodni politički status bez uplitanja.
Tokom i nakon Prvog svetskog rata, ovaj princip su podsticali i sovjetski premijer Vladimir Lenjin i predsednik Sjedinjenih Država Vudro Vilson. Objavivši svojih četrnaest tačaka 8. januara 1918. godine, dana 11. februara 1918. Vilson je izjavio: „Nacionalne težnje se moraju poštovati; ljudima se sada može dominirati i upravljati samo po njihovom sopstvenom pristanku. ‘Samoopredjeljenje’ nije puka fraza; to je imperativni princip djelovanja.”
Tokom Drugog svetskog rata, princip je uključen u Atlantsku povelju, koju su 14. avgusta 1941. proglasili Franklin D. Ruzvelt, predsednik Sjedinjenih Država i Vinston Čerčil, premijer Velike Britanije, koji su obećali Povelju sa osam glavnih tačaka. Samoopredeljenje je priznato kao međunarodno pravno načelo nakon što je izričito navedeno kao pravo u Povelji UN. Načelo ne navodi kako se odluka donosi, niti kakav bi ishod trebao biti, bilo da se radi o nezavisnosti, federaciji, zaštiti, nekom obliku autonomije ili potpunoj asimilaciji. Niti se navodi šta bi trebalo biti razgraničenje među narodima – niti šta čini narod. Postoje oprečne definicije i pravni kriterijumi za određivanje koje grupe mogu legitimno tražiti pravo na samoopredeljenje.
Uopšteno govoreći, izraz samoopredeljenje takođe se odnosi na slobodan izbor sopstvenih dela bez spoljne prinude.
Poslije Drugog svjetskog rata, pravo na samoopredjeljenje postaje pozitivno međunarodno pravo, istaknuto u mnogim međunarodnim dokumentima. Ali redaktori tih dokumenata nisu ispustili da naglase rezerve koje ukazuju da je uvijek primat imalo državno jedinstvo. Tako u Deklaraciji o davanju nezavisnosti narodima i zemljama pod kolonijalnom upravom iz 1960. godine stoji: “svaki pokušaj da se djelimično ili u potpunosti razbije nacionalno jedinstvo i teritorijalni integritet neke zemlje je nespojiv sa ciljevima i načelima UN”.
Ovakva Deklaracija unosi zbunjenost u međunarodno pravo. Ali kakvu tek zbunjenost unosi slučaj bivše Jugoslavije. Poseban pečat dezorijentaciji u iznalaženju prihvatljivih načela međunarodnog prava, daje Odluka Banditerove komisije. Ova komisija je u ljeto 1992. u stručnom mišljenju istakla da ostvarivanje prava na samoopredjeljenje ne smije da mijenja postojeće granice u vrijeme osamostaljivanja, osim ako se države drugačije ne dogovore (usaglase). Dakle, Banditerova komisija je, držeći se nelogičnosti Ustava SFRJ iz 1974., koji određuje da su subjekti suverenosti i prava na samoopredeljenje republike (geografski pojam) a ne narodi, uskratila osnovno kolektivno ljudsko pravo srpskom narodu na samoopredjeljenje i otcjepljenje, iako je taj isti savezni ustav Srbe priznavao za narod na cijeloj teritoriji Jugoslavije, pa čak iako su Srbi u ustavima Republike Hrvatske i Bosne i Hercegovine određeni kao nosioci suverenosti i konstitutivni narod tih republika »država«.
Ovim činom, pretvaranja teritorija u subjekte prava na samoopredeljenje, Badinterova komisija je kršila osnovne odredbe Povelje Organizacije Ujedinjenih Nacija, gde se nedvosmisleno kaže da pravo na samoopredeljenje pripada narodima kao jedinim subjektima i nosiocima toga prava. Naravno na štetu srpskog naroda.
Nova šteta za isti narod nastaje u slučaju Kosova I Metohije. I pored Rezolucije 1244 Savjeta bezbjednosti UN , u kojoj poziva na očuvanje suverenosti i teritorijalnog integriteta SR Jugoslavije (sada Srbije). U njenoj preambuli stoji: “Ponovo potvrđujući privrženost svih država članica suverenitetu i teritorijalnom integritetu SR Jugoslavije i drugih država regiona, kako je navedeno u Helsinškom dokumentu i aneksu 2”. Međutim sila Boga ne moli i ta sila staje na stranu Albanaca i to neskriveno. Suspendovana je suverenost tadašnje SRJ u južnoj srpskoj pokrajini i to je 2008. godine iskorišćeno za formalno otcjepljenje albanske manjine. Protivno Rezoluciji Savjeta bezbjednosti 1244. To , naravno, nikoga ne zanima.
U savjetodavnom mišljenju Međunarodnog suda pravde iz 2010. godine stoji da Rezolucija o samostalnosti Kosova nije u suprotnosti sa međunarodnim pravom.
U obrazloženju predsednik i sudija Hisaši Ovada je objasnio da deklaracija kosovskih Albanaca nije u nesaglasnosti sa međunarodnim pravom pre svega jer u međunarodnom pravu ne postoje norme kojima se ovakav čin dozvoljava ili zabranjuje.
Osim ako nisu u pitanju Srbi i njihova prava.
Kosovo je jedinstven slučaj-to je jedini odgovor i to bez argumenata. Zašto je jedinstven, nema odgovora međunarodnih nosilaca sile.
Svi su kršili Ustave, međunarodne norme, Povelje i Rezolucije. Samo ne mi. Nama nije dozvoljeno. Mi nismo narod za njih i očigledno nemamo pravo na samoopredjeljenje. Vidjećemo dokle će da traje ova nepravda prema srpskom narodu. Svi raniji slučajevi su pometeni pod tepih i kada se spomene samostalnost Republike Srpske velika većina u svijetskoj politici će da kažu da je to protivno medjunarodnom pravu i Dejtonskom sporazumu.
A gdje je nestalo pravo na samoopredjeljenje naroda? Gdje je nestalo prirodno pravo jednog naroda da ima državu na svojoj teritoriji? Ili je to samo pravo za povlašćene narode na ovom prostoru? Sve ostale osim srpskog naroda.
