Uspjeh Dejtonskog sporazuma ugrožen je postepenim demontiranjem njegovih ključnih elemenata – demokratije koja je narušena protivpravnim prisvajanjem ovlašćenja od neizabranog stranog zvaničnika Kristijana Šmita, ustavnog uređenja BiH kao federalne države u kojoj većina nadležnosti pripada entitetima i konsocijativnih mehanizma podjele vlasti koji obezbjeđuju ravnopravno učešće konstitutivnih naroda u donošenju odluka.
U 34. izvještaju Republike Srpske Savjetu bezbjednosti UN navodi se da su tri suštinska elementa Ustava BiH ozbiljno degradirana uglavnom kao posljedica nepromišljenih i nesmotrenih stranih intervencija.
– Prvi element jeste sama demokratija u BiH, narušena dugogodišnjim protivpravnim prisvajanjem ovlašćenja od pojedinca, neizabranog stranog zvaničnika – takozvanog visokog predstavnika – a naročito uzurpatora te funkcije, Nijemca po imenu Kristijan Šmit. Ustav BiH izričito predviđa da donošenje svih zakona “zahtijeva saglasnost oba doma” Parlamentarne skupštine BiH – naglašava se u dokumentu upućenom prije sjednice Savjeta bezbjednosti o stanju u BiH koja je zakazana za petak, 31. oktobar.
U izvještaju se ukazuje da ništa u Dejtonskom sporazumu niti u bilo kojem drugom izvoru prava visokom predstavniku ne daje ovlašćenje da donosi odluke koje su obavezujuće za BiH ili bilo kog njenog građanina, ali da su, uprkos tome, visoki predstavnici, uključujući Šmita, vladali BiH posredstvom neustavnih dekreta, grubo kršeći demokratski ustavni poredak BiH.
– Drugi element koji je ozbiljno narušen jeste ustavno uređenje BiH kao federalne države u kojoj većina nadležnosti pripada autonomnim entitetima – Republici Srpskoj i Federaciji BiH. Suprotno tom pažljivo koncipiranom ustavnom rješenju, visoki predstavnici i njihovi saveznici prenijeli su na nivo BiH na desetine nadležnosti koje su Ustavom izričito date entitetima – ističe se u prvom dijelu izvještaja.
U dokumentu se napominje da su treći element Ustavom predviđeni konsocijativni mehanizmi podjele vlasti, koji obezbjeđuju ravnopravno učešće konstitutivnih naroda u procesima donošenja odluka, a koje su više puta i na najgrublji način sabotirali oni koji nastoje da koncentrišu vlast u rukama bošnjačke većine.
– Ovakva flagrantna kršenja Ustava BiH ugrožavaju uspjeh Dejtona, a istovremeno ozbiljno podrivaju stabilnost, vladavinu prava i demokratski razvoj BiH. Notorna nefunkcionalnost BiH nije posljedica dejtonskog kompromisa, nego nepoštovanja dejtonskog ustavnog poretka. U susret tridesetoj godišnjici Dejtonskog sporazuma, svi kojima je stalo do stabilnosti i uspjeha BiH moraju se ponovo obavezati na dosljednu primjenu izričitih odredaba Dejtonskog sporazuma – poručuje se u izvještaju.
U dokumentu Vlade Republike Srpske naglašava se da Republika Srpska snažno podržava Dejtonski sporazum, da ta podrška obuhvata i opredijeljenost za suverenitet, teritorijalni integritet i ustavni poredak BiH.
U dokumentu se ističe da je Republika Srpska iznad svega nepokolebljivo posvećena miru.
– Republika Srpska i njeno rukovodstvo dosljedno odbacuju svaku upotrebu nasilja i opredijeljeni su da se politički problemi u BiH rješavaju isključivo mirnim putem – ističe se u izvještaju koji je Republika Srpska uputila Savjetu bezbjednosti UN.
Napominje se da Dejtonski mirovni sporazum iz 1995. godine predstavlja genijalan kompromis koji ne samo da je okončao užasan rat u BiH, nego je i omogućio mirnu koegzistenciju tri nekada zaraćena naroda u demokratskoj zemlji.
U izvještaju se podsjeća da stanovništvo BiH čine uglavnom tri konstitutivna naroda – Bošnjaci, koji su pretežno muslimani i čine neznatnu većinu, zatim Srbi, drugi po brojnosti, koji su pretežno pravoslavni hrišćani i Hrvati, koji su pretežno rimokatolici.
– Tokom rata u BiH, Bošnjaci su se borili za centralizovanu državu BiH bez mehanizama zaštite konstitutivnih naroda, dok su se Srbi borili za nezavisnu Republiku Srpsku. Dejtonskim kompromisom nijedan narod u BiH nije dobio sve što je tražio, ali je Dejtonski sporazum, kroz Ustav BiH, dao strukturu koja omogućava održiv mir i funkcionalnu zajednicu tri naroda među kojima vlada veliko nepovjerenje – ističe se u izvještaju.
Iz Republike Srpske ocjenjuju da je Dejtonski sporazum uspješan jer su njegovi tvorci uvažili etničku situaciju na terenu, bez pokušaja da je prenebregnu.
– U sporazum su ugradili pedantno koncipiran ustav koji omogućava da tri konstitutivna naroda BiH žive mirno jedni pored drugih u demokratskoj državi, bez ugrožavanja ičijih vitalnih interesa. Srž dejtonskog kompromisa čini Ustav BiH, kao Aneks 4 Dejtonskog sporazuma – navodi se u prvom dijelu izvještaja.
