Foto: RTRS
Profesor ustavnog prava Siniša Karan izjavio je da je Republika Srpska državotvorni entitet, koja ima svoj suverenitet i koja je potpisnik svih 11 aneksa Dejtonskog sporazuma, te da su to istorijske i opštepoznate činjenice, koje ovdašnje tumače i ljubitelje bh državnosti neizmjerno bole.
U kolumni povodom zaključaka Savjeta za sprovođenje mira /PIK/ u BiH u kojima su se obrušili na Republiku Srpsku i njeno političko rukovodstvo, Karan je naglasio da PIK nije ništa drugo nego antidejtonska i nedemokratska ad hok grupa zemalja bez pravnog ovlašćenja i neskriveni predvodnici unitarizacije BiH.
Kolumnu profesora Karana za SRNU prenosimo u cijelosti:
Složene državne zajednice, čija se složenost odlikuje multikonfesionalnošću, multikulturalnošću i multietičnošću, zahtjevaju i složen demokratski identitet i legitimitet koji odgovara takvoj, složenoj višeznačnoj strukturi državne organizacije.
Formiranje federacije nastaje iz potrebe konkretnog društva i države da se organizuje na način primjeren uslovima koji su zahtjevali federalizam kao opciju oblika državnog uređenja.
Prvenstveno, federalni odnosi trebaju odražavati načelo organizacije u kojoj je ostvaren kompromis između zahtjeva za unijom sa jedne strane i zahtjeva za teritorijalnom raznovrsnošću i samostalnošću u okviru federacije.
Taj balans se uspostavlja ustanovljavanjem jedinstvenog političkog sistema u okviru koga su centralnoj i regionalnim vlastima data potrebna opšta ovlašćenja, tako da nijedan sistem vlasti nije pravno ili politički podređen drugome.
Takođe, moramo ukazati i na istorijsku podlogu federalnog uređenja BiH. Prema obliku državnog uređenja, kao i prema načinu svog nastanka, BiH je specifična državna zajednica koja se sastoji od dva entiteta: Republike Srpske (prost entitet) i Federacije BiH (složen entitet).
Ovakvo rješenje ima kompromisni karakter, s obzirom na to da su krajem 1992. godine, na teritoriji BiH stvorene i paralelno egzistirale tri državotvorne cjeline: Republika BiH (muslimanski, odnosno bošnjački dio), Republika Srpska (srpski dio) i Herceg Bosna (hrvatski dio). Sve tri cjeline imale su obilježje nacionalne države, svaka sa svojom teritorijom, organizacijom vlasti, vojskom, policijom, monetom i drugim državnim institucijama i obilježjima.
BiH NASTALA METODOM AGREGACIЈE
Dakle, BiH je nastala metodom agregacije. Uprkos tome što je međunarodna zajednica priznala BiH kao nezavisnu državu, ta država već od kraja 1991. godine nije funkcionisala, jer su se njene institucije podijelile po nacionalnom osnovu i nisu vršile efektivnu vlast na cijeloj teritoriji BiH. Suverena vlast, kao bitno obilježje svake države, nije postojala, pa se ne može govoriti ni o državno-pravnom kontinuitetu BiH.
Dakle, Dejtonskim mirovnim sporazumom kao aktom međunarodnog prava, BiH, kao demokratska i složena država, sastavljena je od dva ravnopravna, jedinstvena i državotvorna entiteta – Republike Srpske i Federacije BiH, koje su izgubile državnopravna svojstva i utemeljene su kao entiteti u rangu visoko samostalnih federalnih jedinica, sa veoma brojnim nadležnostima.
U BiH, s obzirom na njen višenacionalni sastav, u određivanju titulara suvereniteta kombinovan je etnički (nacionalni) princip, entitetski i građanski princip. Ustav BiH iz 1995. godine (Dejtonski mirovni ugovor, Aneks 4), na prvom mjestu ističe nacionalni, entitetski, a zatim i građanski princip nosioca suvereniteta, posebno navodeći u preambuli Ustava BiH da Bošnjaci, Hrvati i Srbi, kao konstitutivni narodi, zajedno sa ostalim, i građani utvrđuju i donose Ustav BiH.
Ustavno određenje nosioca suverenosti u svakoj zemlji ima prvorazredni značaj u pogledu demokratske zasnovanosti ukupnog uređenja, dok određenje nosioca suverenosti predstavlja osnovu za uspostavljanje najvažnijih odnosa i formiranje institucija u državi, a u BiH su i odraz federalnog oblika državnog uređenja. Ovo je odredilo i sastav svih institucija na nivou BiH po principu pariteta i način donošenja odluka po principu konsenzusa.
Sama činjenica da postoji podjela nadležnosti između BiH i entiteta, kao i način njihovog utvrđivanja, ukazuju na federalni karakter BiH.
Podjela nadležnosti i pretpostavka nadležnosti u korist entiteta dokaz su i da BiH nije decentralizovana unitarna država, pošto u njima ne postoji podjela nadležnosti.
BiH ЈE ASIMETRIČNA FEDERACIЈA, POKUŠAЈ DOMINACIЈE ČINI NjENU BUDUĆNOST KRAЈNjE NEIZVЈESNOM
Budući da je jedan entitet uređen unitarno, a drugi federalno, BiH je zapravo asimetrična federacija.
Takođe, sastav, način izbora i način odlučivanja političkih institucija BiH bitno potvrđuju federalnu prirodu njenog državnog uređenja kroz paritetan sastav pojedinih institucija (Dom naroda Parlamentarne skupštine BiH, Predsjedništvo, Savjet ministara BiH), kao i široku primjenu konsenzusa ili prava veta.
Pokušaj dominacije saveznih institucija BiH slabljenjem federalnih jedinica do stepena prelaska federalnog uređenja u unitarno, narušava zadati ustavnopravni okvir, otvara legitimne zahtjeve za promjenom takvih odnosa i daje nove alternative. Refleksije te “borbe” su najvidljivije u strukturi, sastavu, nadležnostima i procedurama djelovanja institucija vlasti na nivou BiH.
Treba istaći da je osuđen na propast svaki pokušaj uspostavljanja odnosa koji vodi ka dominaciji jednog naroda nad druga dva, i kao takav razara biće i samu prirodu saveza različitosti na kojima nastaju takve države.
Osnovni, ustavni, dakle, dejtonski federalni oblik BiH je jedini oblik federalnih odnosa koji daje nadu za opstanaka jedne ovakve zajednice kao što je BiH. Međutim, tendencije narušavanja balansa, pokušaj dominacije koji je na sceni neminovno čini budućnost krajnje neizvjesnom.
