Odlukama Kristijana Šmita, Ustavnog suda BiH, nastupima pojedinih zapadnih ambasada, uz podršku političkog Sarajeva izazvana je najdublja kriza u BiH poslije Dejtona, stav je akademske zajednice u Republici Srpskoj.
Uzrok ovakve destrukcije Dejtonskog sporazuma je, upozoravaju, oduzimanje imovine Srpskoj i njeno potpuno razvlašćivanje. O imovini nema pregovora, ona je dejtonska kategorija, a Dejtonski sporazum je garant opstanka BiH, poruka je sa naučne tribine održane u Akademiji nauka i umjetnosti u Banjaluci.
Na destrukciji Dejtonskog sporazuma u punom zamahu rade političko Sarajevo i dio međunarodne zajednice. Cilj je od Republike Srpske napraviti podstanara u BiH, metodom oduzimanja imovine, kaže profesor Radomir Lukić. Prema njegovim riječima, Bošnjaci bi da BiH naprave “cjelovitu” i unitarnu, dok Zapad očekuje ekonomsku i korist u geopolitičkom poretku.
– Uzrok svega toga je potreba da se raspolaže prirodnim bogatstvima BiH, a raspolaganje njima vrše federalne jedinice, sada bi to vjerovatno trebalo dići na nivo BiH, kako bi strane kompanije njihovih vlada mogle da ovladaju prirodnim resursima i da sklapaju ugovore o koncesiji kao što to čine u okolnim zemljama – kaže Lukić.
Dejtonski mirovni sporazum je Aneksom 4, odnosno Ustavom BiH, suverenitet i nadležnosti dao entitetima. Ni tri godine od potpisivanja sporazuma u Dejtonu nije prošlo, a Bošnjaci su počeli da rade na razvlašćivanju Srpske i reviziji Ustava. Akademik Snježana Savić podsjeća da 1998. godine, tada predsjedavajući Predsjedništva Alija Izetbegović od Ustavnog suda BiH traži ocjenu ustavnosti 14 odredaba Ustava Srpske, među kojima su konstutivnost i svojinski odnosi.
– Posebno osporava član 68 našeg Ustava stav 1.6 koji propisuje da Republika Srpska uređuje i obezbjeđuje svojinske i obligacione odnose i zaštitu svih oblika svojine, pravni položaj preduzeća i drugih organizacija – navodi Savićeva.
Akademik Vitomir Popović kaže da je to kasnije otvorilo čitav niz pitanja od strane Ustavnog suda koji je, kako navodi, prvo ušao u tzv. poljoprivredno zemljište, kasnije stvorio osnove za raspravu o ostalom zemljištu koje se nalazi u Republici Srpskoj, pozivajući se na sporazum o sukcesiji i odnosnim pitanjima.
– Naš je stav da o imovini nema razgovora – jasan je Popović.
Da o imovini Republike Srpske, koja je dejtonska kategorija, nema pregovora, ponovio je i predsjednik Srpske Milorad Dodik.
– Pitanje imovine nije i neće biti tema. To pitanje je riješeno Dejtonskim sporazumom i Ustavom. OHR nema šta da daje procjene, izuzev ako to nije ona o njegovom gašenju, što i jeste uslov za dalji napredak BiH ka EU – ističe Dodik.
Dosljedan stav o zaštiti imovine i nacionalnog identiteta Srba u BiH ispriječio se Sarajevu i zapadnim ambasadama, pa su za pomoć u prepakivanju dejtonske BiH pozvali i neustavne pravosudne institucije. Pokretanjem procesa protiv predsjednika Srpske, ustavne istitucije, napravili su do sada neviđen presedan, kaže ministar za naučnotehnološki razvoj i visoko obrazovanje Republike Srpske Željko Budimir.
– Stotinu zakona su neustavno donijeli, stalno mijenjali nadležnosti, Sud i Tužilaštvo BiH sude predsjedniku Republike Srpske, a potpuno su neustavni, na osnovu zakona koji je donijela jedna osoba. Pričamo o Dejtonskom mirovnom sporazumu, ali smo u ozbiljnom problemu, jer se postavlja pitanje šta je ostalo od Dejtona – kaže Budimir.
Pitanje je i kakvu korist od prirodnih resursa teritorijalno male BiH ima Zapad? Profesor Srđan Perišić ukazuje na konstantu u političkom djelovanju Zapada prema Srbima a to je, kako kaže – blokirati osnivanje jedinstvene srpske države na Balkanu.
– Srpsko pitanje nije samostalno pitanje na Balkanu. Srpsko pitanje je dio istočnog pitanja, a istočno pitanje je odnos Zapada prema Rusiji. Dakle, bilo koja sila sa Zapada kada gleda nas, u stvari gleda Rusiju, a mi smo rukavac tog njihovog odnosa prema Rusiji – kaže Perišić.
Sa naučne tribine poručeno je da je dosljedna primjena Dejtonskog sporazuma jedina osnova na kojoj BiH može da počiva, jer BiH kao državna zajednica suverenitet crpi iz entiteta, uz konsenzus tri naroda.
