Prije 83 godine u kragujevačkim Šumaricama strijeljano je oko 3.000 nedužnih građana, među kojima je bilo i oko tri stotine đaka i nastavnika. U Srbiji se 21. oktobar obilježava kao Dan sjećanja na srpske žrtve u Drugom svjetskom ratu. U Šumaricama održan Veliki školski čas.
Uz podsećanje na jedan od najvećih zločina u istoriji čovečanstva, iz Šumarica su i ove godine poslate poruke mira i tolerancije i apel čitavom svetu da se ovakav zločin više nigde i nikada ne ponovi. Na jedinstvenoj antiratnoj manifestaciji izvedena je poema “Lekcije iz pamćenja” Dragana Hamovića, u režiji Nebojše Dugalića.
Crni oktobar za Srbiju počeo je streljanjima nedužnih građana u Dragincu, Kraljevu, nastavljen u selima oko Kragujevca i u samim Šumaricama.
Streljanje u Kragujevcu 21. oktobra 1941. godine – jedan je od najvećih ratnih zločina nemačke vojske u Drugom svetskom ratu na teritoriji bivše Jugoslavije. Tog dana su nemačke okupacione snage u Kragujevcu streljale oko 3.000 nedužnih civila, među kojima i oko 300 đaka i nastavnika.
Sto za jednog
Streljanje je bilo odmazda za pogibiju deset i ranjavanje 26 nemačkih vojnika u napadu partizana 16. oktobra 1941. na Treći bataljon 749. pešadijskog puka Vermahta.
Strijeljanje u Šumaricama
Odmazdu su Nijemci otpočeli već u nedjelju, 19. oktobra, u selima Maršiću, Ilićevu i Grošnici. Tada je, prema istorijskim izvorima, streljano 416 mještana. Ipak, 416 mještana nije bilo ni blizu kvote koju su Nijemci tada propisali: “Sto za jednog”.
Da bi ispunili tu kvotu, oni su 20. oktobra počeli da hapse građane Kragujevca i da ih 21. oktobra strijeljaju.
Hapsili su Kragujevčane po ulicama, kafanama, školama.
Obznana o odmazdi
Skoro da niko nije ni pokušao da pobjegne, plašeći se posljedica za svoje porodice, Nijemci su se poslužili trikom da je sve zbog zamjene ličnih karata.
Uhapšene ljude su zatvorili u kasarnu “Tanasko Rajić” i odatle ih odveli na strijeljanje 21. oktobra.
Za tri dana je strijeljano oko 3.000 ljudi, a među njima i mnogo djece i to ne samo u Kragujevcu nego i u Jadru i Kraljevu.
Kragujevačka tragadija je, kako istoričari upozoravaju, bila poznata u Drugom svetskom ratu odmah pošto se desila i gotovo odmah je postala simbol stradanja djece i civila u ondašnjim Jugoslaviji i Srbiji u Drugom svjetskom ratu.
Krvava bajka
Spomen-park “Kragujevački oktobar”, u okviru kog je i muzej “21. oktobar”, kao i pjesma Desanke Maksimović “Krvava bajka” čuvaju sjećanje na strijeljane građane.
“Kameni spavač” u Spomen-parku “Kragujevački oktobar”
U Muzeju “21. oktobar” su, između ostalog, izložene lične stvari stradale djece – kape, đačke knjižice, oredni, dokumenta, sve ono što su imali kod sebe kada su strijeljani.
Prvo okupljanje porodica i rodbine nastradalih u Šumaricama održano je 1944. godine.
Spomen-park “Kragujevački oktobar” osnovan je 1953. godine sa željom da očuva uspomenu na strijeljanu djecu i građane, da neguje kulturu sjećanja i širi ideju mira i tolerancije kroz raznovrsne memorijalne i umjetničke manifestacije i aktivnosti.
Veliki školski čas kraj spomenika strijeljanih đaka i profesora održava se od 1971. godine.
