Slaven Gojković: Izvršenjem proizvodnje i smanjenjem troškova stabilizovaćemo poslovanje “Šuma RS”
Nakon problema u poslovanju Javnog preduzeća izazvanih pandemijom, sistem racionalnog upravljanja raspoloživim novcem i održavanje likvidnosti preduzeća jedan je od osnovnih zadataka u 2021. godini. Pored ostvarenja planirane proizvodnje i poboljšanja njene kvalitetne strukture, u ovoj godini planirano je značajno smanjenje ukupnih rashoda, i to od 10 odsto, rekao je u intervjuu za Banjaluka.net Slaven Gojković, v.d. direktora JPŠ „Šume Republike Srpske“.
Pored toga, Gojković je rekao da su organizacioni dijelovi „Šuma RS“ koji su poslovali sa gubitkom predmet posebne analize, te da se preduzima niz mjera kako bi se do kraja godine izvršila proizvodnja shodno planiranom, a samim tim ostvario i dobar finansijski rezultat.
Dodao je i da veliki sistemi poput Javnog preduzeća „Šume RS“ mogu funkcionisati samo ukoliko postoji dobra saradnja sa saradnicima u svim organizacionim dijelovima Javnog preduzeća.
Kakvo je trenutno stanje u preduzeću „Šume RS“, imajući u vidu da iza sebe imamo jednu tešku godinu koju je uzrokovala pandemija korona virusa u cijelom svijetu?
GOJKOVIĆ: Javno preduzeće je u prošloj godini ostvarilo pozitivan rezultat u poslovanju, uprkos problemima nastalim u proteklom periodu. Preduzeće je, kao i ostali privredni subjekti, poslovalo u specifičnim uslovima izazvanim pandemijom korona virusa. U prošloj godini ostvaren je ukupan prihod u iznosu od 204.225.329 KM što je za jedan odsto više od ostvarenja u 2019. godini, ali je i znatno manje od planiranog. Manje ostvaren ukupni prihod u odnosu na planirani je najvećim dijelom uzrokovan neizvršenjem planirane prodaje šumskih drvnih sortimenata zbog poremećaja na tržištu izazvanih pomenutom pandemijom. Pored toga, jedan od razloga za neizvršenje realizacije jeste i veliki broj slučajnih užitaka u istočnim krajevima Republike Srpske nastalih usljed olujnog nevremena koje je zadesilo te krajeve. Ilustracije radi, od ukupne proizvodnje u 2020. godini, 81 odsto šumskih drvnih sortimenata je iz redovnih sječa, a 19 odsto iz vanrednih sječa, dok je u 2019. godini taj odnos bio 89 prema 11 odsto.
Da li je pandemija korona virusa uticala na likvidnost preduzeća „Šume RS“, obzirom da je izazvala velike poremećaje na tržištima, kako kod nas tako i u cijelom svijetu?
GOJKOVIĆ: Javno preduzeće „Šume RS“ se, zbog pandemije, suočilo sa sve većim problemom likvidnosti, jer je u nastaloj situaciji bila smanjena potražnja i otežano plaćanje šumskih drvnih sortimenata, te je iz tih razloga omogućeno dodatno produženje rokova plaćanja za drvoprerađivače koji su izvršavali dinamički plan ili preuzimali i veće količine od planom predviđenih, a na osnovu prijedloga šumskih gazdinstava. U posmatranom periodu, veliki drvoprerađivači, koji su izvozno orjentisani, iskazivali su sve manju potrebu za šumskim drvnim sortimentima, dok su neki drvoprerađivači, u potpunosti zaustavljali proizvodnju i preuzimanje šumskih drvnih sortimenata, jer na tržištu nisu bili u mogućnosti plasirati svoje proizvode. Svako smanjenje proizvodnje i prodaje šumskih drvnih sortimenata svakako da utiče na poslovanje preduzeća „Šume RS“ iz razloga što se oko 90 odsto prihoda ostvaruje prodajom istih.
Obzirom da je u ovoj godini situacija nešto povoljnija kada je u pitanju pandemija i ekonomske posljedice koje ona nosi sa sobom, da li je došlo do stabilizacije u poslovanju „Šuma RS“?
GOJKOVIĆ: Početak rada privrednih subjekata koji su naši kupci, doprinjelo je stabilizaciji u poslovanju, ali i dalje ostaje problem nedovoljnih sredstava, iz razloga što su većini kupaca dodatno produženi rokovi plaćanja, što utiče na priliv sredstava u Javno preduzeće „Šume RS“. Iz toga razloga je donesena odluka o kreditnom zaduženju kako bi izmirili dio dospjelih obaveza. Na ovaj način izmiren je dio obaveza prema izvođačima radova kako ne bi došlo do prekida procesa proizvodnje u narednom periodu, te su izmirene obaveze prema ostalim dobavljačima, lokalnim zajednicama i ostale obaveze Javnog preduzeća „Šume RS“.
Smanjenje ukupnih troškova poslovanja
“Šume RS” svoju proizvodnu funkciju ostvaruju uglavnom od marta do novembra pa je sada nezahvalno iznositi bilo kakve pokazatelje, ali kakve su vaše prognoze za ovu godinu, kada je u pitanju plan i realizacija poslovanja?
GOJKOVIĆ: Planirani obim proizvodnje za 2021. godinu, iznosi 2.841 miliona kubika, što predstavlja 86 odsto prosječnog godišnjeg etata za šume podesne za gazdovanje po šumsko privrednoj osnovi. Takođe, Planom je obezbijeđen rast imovine preduzeća kroz investiciona ulaganja, odnosno izgradnju i rekonstrukciju šumskih kamionskih puteva, te ostalih infrastrukturnih objekata, zatim izrade šumskoprivrednih osnova i ostala sredstva neophodna za poslovanje.
U ovoj godini, pored ostvarenja planirane proizvodnje i poboljšanja njene kvalitetne strukture, planirano je značajno smanjenje ukupnih rashoda. Prilikom izrade Plana, težilo se minimalizaciji indirektnih troškova proizvodnje kao što su nematerijalni troškovi i neproizvodne usluge, dok su ograničene mogućnosti racionalizacije i smanjenja troškova kada se radi o izdvajanjima po osnovu zakona. Shodno Zaključku Vlade Republike Srpske, predviđeno je i smanjenje ukupnih troškova poslovanja preduzeća „Šume RS“ za 10 odsto.
Ako sam dobro razumio, „Šume RS“ u ovoj godini planiraju značajne uštede sa ciljem konsolidacije preduzeća i njegovog stabilnog poslovanja u budućim godinama?
GOJKOVIĆ: Sistem racionalnog upravljanja raspoloživim novcem i održavanje likvidnosti preduzeća jedan je od osnovnih zadataka u 2021. godini. Uprava Javnog preduzeća „Šume RS“ konstantno će pratiti stanje po organizacionim dijelovima i preduzimati neophodne mjere sa ciljem uspostavljanja proizvodno-finansijske konsolidacije u sferi smanjenja troškova poslovanja, kao i kvalitetnije realizacije šumskih drvnih sortimenata. Organizacioni dijelovi koji su poslovali sa gubitkom predmet su posebne analize, nakon koje će biti utvrđeni razlozi gubitka u poslovanju, te će shodno tome biti preduzete adekvatne mjere.
Koliko preduzeće „Šume RS“ radi na pošumljavanju i šta je planirano za ovu godinu, odnosno koliko se uopšte radi kada je u pitanju pošumljavanje, jer se u javnosti često može čuti da se šume sijeku, a niko neće da kaže i da se šume zanavljaju?
GOJKOVIĆ: Planiranim šumsko-uzgojnim radovima na podizanju, održavanju i njezi postojećih šumskih kultura, te pošumljavanju goleti i potrebnim radovima u visokim degradiranim i izdanačkim šumama, biće nastavljena značajna ulaganja u šume i šumski fond. Povećanje šumskog fonda samo po osnovu ulaganja u šumsko-uzgojne radove iznosi 9,95 miliona KM, što je više od ocjene ostvarenja u prošloj godini za 25 odsto. Potpuno ispunjenje obaveza definisanih Zakonom o šumama i važećim šumskoprivrednim osnovama moguće je ako se sva sredstva prikupljena po osnovu nadoknade za unapređenje opštekorisnih funkcija šuma usmjere u namjenske svrhe. U ovoj godini, u okviru radova pošumljavanja, planirana je sadnja skoro dva miliona sadnica. Urađen je i Master plan pošumljavanja u Republici Srpskoj koji predstavlja sveobuhvatan plan pošumljavanja, u kojem je analizom aktuelnog stanja, uočeno da su nezadovoljavajući rezultati uzrokovani neadekvatnim izborom vrsta na određenim lokacijama, gustina sadnje, način i tehnika sadnje, velika zakorovljenost i drugo. Kao jedan od osnova uspješnijeg planiranja pošumljavanja goleti i gazdovanja šumskim kulturama, neophodno je izvršiti klasifikaciju staništa sa aspekta ekoloških, klimatskih, edafskih, orografskih i florističkih uslova. Takođe, neophodno je i uraditi program staništu prilagođene proizvodnje sadnog materijala, te plan gajenja šumskih kultura, tako da nas u narednom periodu očekuje realizacija istog.
Ogroman značaj čuvanja šuma i šumskog zemljišta
Jedan od glavnih zadataka preduzeća kojim rukovodite, a o kojem se u javnosti malo priča, jeste zaštita šuma od šetetočina i bespravne sječe. Recite nam koliko se ulaže u zaštitu šuma i koje aktivnosti provode „Šume RS“, te koliko su šume na našem području ugrožene nelegalnom sječom?
GOJKOVIĆ: Zbog velikog značaja šuma i to ne samo ekonomskog i privrednog, već i sa aspekta opštekorisnih funkcija šuma, značaj čuvanja šuma i šumskog zemljišta je ogroman, a što i jeste jedna od osnovnih djelatnosti Javnog preduzeća „Šume RS“. Ugroženost šuma je višestruka, bilo da se radi o čovjeku, biljnim bolestima, insektima ili prirodnim nepogodama. Redovno se provode i aktivnosti na zaštiti šuma od štetnog djelovanja od insekata i biljnih bolesti. Kontinuirano se vrši monitornig brojnosti populacije gupara putem oglednih ploha, a shodno donesenim propisima, kao i kontrola brojnosti potkornjaka. Kada je u pitanju kontrola brojnosti potkornjaka, posebna pažnja se posvećuje onim područjima na kojima su se desile velike štete kao posljedica elementarnih nepogoda. Brzom sanacijom na ovakvim područjima sprečavaju se pojave gradacije potkornjaka, ali i omogućuje maksimalno korišćenje kvalitetne i sortimentne strukture. Posljednjih nekoliko godina povećano je učešće celuloznog drveta četinara, što je direktna posljedica velikog broja osušenih stabala prouzrokovanih lošim zdravstvenim stanjem sastojina.
Poslovi, mjere, zadaci i aktivnosti obuhvataju zaštitu šuma od čovjeka, odnosno od bespravnih sječa i bespravnog prometa šumskih proizvoda, te bespravnog zauzimanja šuma i šumskog zemljišta, zatim zaštita šuma od štetnog djelovanja insekata i gljiva, zaštita šuma od požara, uz obavezno donošenje operativnih godišnjih planova zaštite od požara i gašenja istih, te zaštita šuma od štetnog djelovanja stoke i divljači. Štete nastale bespravnim sječama i bespravnim prometom šumskih drvnih sortimenata predstavljaju veliki problem Javnog preduzeća, ali i društva u cjelini. S obzirom na veličine pričinjene štete u prethodnim godinama, nameće se opšti zaključak da se ovom segmentu zaštite šuma mora posvetiti još veća pažnja.
Kako?
GOJKOVIĆ: Javno preduzeće intenziviralo je saradnju sa nadležnim institucijama – MUP, tužilaštvo, sudovi, kako bi se ubrzalo rješavanje prijava za šumske štete. Veliki problem je mali broj rješenih prijava za šumske štete, a procenat naplaćenih šteta u odnosu na one za koje su podnesene prijave je između dva i tri odsto. Bržim rješavanjem prijava i oštrijim sankcionisanjem počinilaca bespravnih sječa, ovaj problem bi se značajno smanjio. Javno preduzeće preduzima niz aktivnosti na sprečavanju bespravnih sječa, bespravnog prisvajanja šumskih drvnih sortimenata i bespravnog prometa šumskih drvnih sortimenata, te se u vezi tim vrše kontrole prometa, kontrole drvoprerađivačkih postrojenja u saradnji sa Ministarstvom unutrašnjih poslova i šumarskom inspekcijom, zatim kontrola usklađenosti dokumenatacije sa robom po vrsti, količini i klasi u odnosu na važeće standarde, provjera ispravnosti klasiranja. Takođe, u okviru zajedničkih aktivnosti MUP-a, šumarske inspekcije i Javnog preduzeća jeste sprovođenje Akcionog plana Vlade Republike Srpske za suzbijanje bespravnih sječa, krađa i nelegalnog prometa. Jedna od mjera, kojoj pribjegava sve veći broj organizacionih dijelova, jeste i postavljanje video nadzora na kritičnim područjima i postavljanje rampi na šumskim kamionskim putevima.
Ipak, najteži segment zaštite šuma, jeste zaštita šuma od požara. Imajući u vidu uzroke u štete koje prourokuju požari, u ovom slučaju su veoma bitne preventivne mjere, aktivnost čuvarskih službi kao i edukacija stanovništva. Nažalost, u preko 90 odsto slučajeva uzrok požara je ljudski faktor.
Da li imate u planu širenje djelatnosti preduzeća i kakve su šanse u turizmu i iskorištavanju šumskih bogatstava u turističke svrhe obzirom da „Šume RS“ već posjeduju nekoliko ugostiteljskih i smještajnih objekata?
GOJKOVIĆ: Pored proizvodnje šumskih drvnih sortimenata, u narednom periodu će se intenzivnije raditi na iskorištavanju ostalih šumskih proizvoda od strane preduzeća radi ostvarenja prihoda, kao i na ostvarenju prihoda od usluga smještaja i ugostiteljstva.
Proširenjem djelatnosti Javnog preduzeća i formiranjem Sektora za ostale šumske proizvode i ostale djelatnosti na nivou Javnog preduzeća, u cilju održivog korištenja ovih resursa, stvaranja novih proizvoda i usluga, započete su aktivnosti na stvaranju preduslova korištenja istih. Kako je održivo korištenje osnov opstanka svakog resursa, a s obzirom na činjenicu da do sada nije uspostavljen adekvatan mehanizam kontrole količina ovih proizvoda koje se iznesu iz šume i načina sakupljanja šumskih plodova, u narednom periodu posebna pažnja posvetiće se ovom pitanju. Ovo je posebno bitno naglasiti, jer prema istraživanjima, procjena je da je veći broj vrsta ugrožen zbog prekomjernog sakupljanja.
Takođe, planirani su i prihodi po osnovu korištenja lovišta koji se ostvaruju po osnovu taksi za ulazak u lovište, taksi za odstrel, ranjavanja i promašaje, po osnovu otkupa mesa ulovljene divnjači, po osnovu usluga u vezi sa lovom, usluga vodiča, korištenja vozila, usluga smještaja i slično. Kada su u pitanju ostale djelatnosti, posebna pažnja biće posvećena razvoju lovstva i lovnog turizma, te turističke ponude na nivou Javnog preduzeća. U sastavu Javnog preduzeća organizovan je i poseban dio Šumarska kuća „Ognjište“ na Jahorini, sa smještajnim kapacitetom od oko 90 ležajeva. Takođe, nekoliko organizacionih dijelova posjeduje smještajne kapacitete koji mogu osigurati ugodan boravaka kako domaćim, tao i stranim turistima. Poboljšanje uslova i ponude jedan je od zadataka u narednom periodu.
„Šume RS“ gazduju značajnim dijelom lovišta u Srpskoj. Kakvo je stanje u tom sektoru, čime raspolažete i da li imate neke planove kako bi ta oblast bila profitabilna?
GOJKOVIĆ: Javnom preduzeću su na korištenje dodijeljena četiri posebna i 15 privrednih lovišta. Posebna lovišta se ustanovljavaju u authtonom staništu vrijedne, rijetke i ugrožene vrste divljači, dok u privredna lovišta ona lovišta čiji se lovni resurs održivo koristi i poboljšava na osnovu uloženog kapitala, a cilj je ostavrivanje poslovne dobiti. Ekonomske funkcije lovnog turizma ogledaju se u doprinosu razvoja drugih privrednih djelatnosti i u doprinosu opštem privrednom razvoju. Atraktivnost lovišta, pristupačnost istog, te materijalno-tehnička obezbjeđenost i organizovanost predstavljaju elemente proizvoda u lovnom turizmu. Javno preduzeće, preko svojih organizacionih dijelova upravlja veoma atraktivnim područjima sa bogatim fondovima divljači što je osnovni preduslov za samo odvijanje lova, a lovcima turistima su najiteresantnije naše vrste, kao što su mrki medvjed, divokoza, veliki tetrijeb i vuk. I ovdje je bitno napomenuti da divljač jeste prirodni resurs koji je obnovljiv, ali nije i neiscrpan, te smo iz tog razloga u obavezi raditi na njegovom očuvanju. Kada govorimo o lovnom turizmu, tu postoji i niz organizacionih problema, kao što je činjenica da tržište lovnog turizma još uvijek nije dovoljno prepoznato kao potencijal za razvoj ruralnih područja. Pored toga, nedovoljno je razvijen sistem formalnog obrazovanja o lovstvu u okviru lovnog turizma kao i sistem turističkog posredništva specijalizovanog za lovno-turističku djelatnost. Sve prethodno navedeno u narednom periodu se mora podići na viši nivo, što je jedan od zadataka Javnog pradeuzeća, kada govorimo o lovištima čiji smo mi korisnik. Najveći problem razvoja lovstva u Republici Srpskoj jeste neimplementacija odredbi CITES konvencije, čime je onemogućen izvoz, odnosno iznos lovačkih trofeja iz Bosne i Hercegovine, što predstavlja veliku prepreku za dolazak stranih lovaca u naša lovišta.
Kakva je saradnja „Šuma RS“ sa Šumarskim fakultetom u Banjaluci, i na kojim sve poljima se ostvruje ta saradnja?
GOJKOVIĆ: Saradnja sa Šumarskim fakultetom Univerziteta u Banjoj Luci traje već dugi niz godina, a ista se ogleda u izradi projekata, programa i planova, kao i učestvovanje u ostalim aktivnostima koje organizuje Šumarski faklutet Banjaluka, kao što je na primjer organizacija stručnih savjetovanja, edukacija, obuka, seminara i savjetovanja i slično. Javno preduzeće svake godine stipendira i tri studenta koji su ostvarili najviši prosjek ocjena i to po jedan student druge, treće i četvrte godine, te snosi troškove obilježavanja dana fakulteta i učestvuje u ostalim manifestacijama. Studentima Šumarskog fakulteta omogućena je terenska nastava, ali i studentska praksa koju mogu obavljati u mjestu prebivališta. Takođe, preduzeće „Šume RS“ učestvuje u organizaciji i finansiranju studijskih putovanja kako profesora, tako i studenata Šumarskog fakulteta, učestvuje u finansiranju štampanja radova i publikacija profesora ovog fakulteta.
„Šume“ su veliki sistem
Na kraju razgovora, Gojković je naglasio da je Javno preduzeće „Šume RS“ kompleksan sistem, sa 32 organizacione jedinice, te isti kao takav može funkcionisati samo ukoliko postoji dobra saradnja sa saradnicima u svim organizacionim dijelovima Javnog preduzeća. Prema njegovim riječima, Uprava Javnog preduzeća donosi odluke koje treba da budu odgovarajuće za svako gazdinstvo i zbog toga morate u svakoj organizacionoj jedinici imati dobru saradnju.
-Vara se svako ko misli da može sam da upravlja svime. Mora da postoji plan, dogovor i timski rad. Osnovni zadatak jeste poslovati shodno principima održivog korištenja šuma i šumskog zemljišta, a koje je zasnovano na međunarodno prihvaćenim standardima, što znači da se šumama i šumskim zemljištem gazduje prema strogim ekološkim, socijalnim i ekonomskim standardima.
(N.Sp)
