Vlada Crne Gore objavila je radnu verziju Temeljnog ugovora, koju su načelno uskladile radne grupe Vlade Crne Gore i Srpske pravoslavne crkve, a koja će dalje ići radnim tijelima Vlade u skladu s uobičajenom procedurom.
U radnoj verziji se navodi da država garantuje Crkvi i njenim crkveno-pravnim licima vršenje javnopravnih ovlašćenja u Crnoj Gori u skladu s pravoslavnim kanonskim pravom i Ustavom SPC, a garantuje i nepovredivost prava svojine i državine nad manastirima, hramovima, zgradama i drugim nepokretnostima i prostorima u njenom vlasništvu u skladu s pravnim poretkom države, piše RTS.
Predviđeno je da će se u slučajevima premještanja, iznošenja iz države ili otuđenja dobara koja predstavljaju kulturnu baštinu države, a na kojima pravo svojine ima Crkva, primjenjenjivati odredbe zakona kojim se uređuje zaštita kulturnih dobara.
Navodi se i da Crkva ima pravo da u skladu s Ustavom SPC osniva vjerske obrazovne ustanove za srednje i visoko obrazovanje sveštenika i vjerskih službenika.
Navodi se i da su se Crna Gora, koju zastupa Vlada Crne Gore i SPC, koju zastupa Sveti arhijerejski sSinod SPC, sporazumjele da su SPC i Crna Gora, svaka u svom polju djelovanja, nezavisne i samostalne i obavezuju se da će u međusobnim odnosima u potpunosti poštovati to načelo.
Država priznaje kontinuitet pravnog subjektiviteta Crkve
Naglašava se da država Crna Gora priznaje kontinuitet pravnog subjektiviteta i u skladu sa svojim Ustavom garantuje Crkvi i njenim crkveno-pravnim licima (eparhijama, crkvenim opštinama, manastirima, zadužbinama, samostalnim ustanovama i fondovima i, prema crkvenoj namjeni, pojedinim hramovima) vršenje javnopravnih ovlašćenja u Crnoj Gori u skladu s pravoslavnim kanonskim pravom i Ustavom SPC.
“Nadležna crkvena vlast ima pravo da samostalno uređuje njenu unutrašnju organizaciju i da osniva, mijenja, ukida ili priznaje crkveno-pravna lica prema odredbama pravoslavnog kanonskog prava i Ustava SPC”, navodi se u tekstu.
Kako se dodaje, nadležna crkvena vlast o tim odlukama obavještava organ državne uprave radi evidentiranja crkveno-pravnih lica u skladu sa državnim propisima, a nadležni državni organ dužan je da postupi po prijavi nadležnih crkvenih vlasti.
Država jemči Crkvi, crkveno-pravnim licima, sveštenstvu, monaštvu i vjernicima, slobodu održavanja duhovnih i administrativnih veza, saglasno pravoslavnom kanonskom pravu i Ustavu SPC i to sa svojim najvišim crkvenim tijelima, sa drugim pomjesnim pravoslavnim crkvama, kao i sa vjerskim zajednicama.
Poštujući slobodu vjeroispovijesti, država priznaje Crkvi slobodu vršenja njene apostolske jevanđelske misije, posebno u pogledu bogosluženja, ustrojstva, crkvene uprave, prosvjete i vjerske propovijedi.
Navodi se da Crkva ima isključivo i neotuđivo pravo da slobodno, u skladu s potrebama i na osnovu pravoslavnog kanonskog prava i Ustava SPC uređuje u Crnoj Gori sopstveno crkveno ustrojstvo, kao i da osniva, mijenja i ukida arhijerejska namjesništva, crkvene opštine, parohije, manastire i druge organizacione jedinice.
Sabor SPC isključivo nadležan za izbor arhijereja
“Sveti Arhijerejski Sabor SPC je kao najviša crkvena vlast isključivo nadležan za izbor, hirotoniju i postavljenje arhijereja u eparhijama u Crnoj Gori, kao i za osnivanje, mijenjanje i ukidanje eparhija u skladu sa pravoslavnim kanonskim pravom i Ustavom SPC”, navodi se u tekstu.
Bogosluženje, vjerski obredi i ostale vjerske djelatnosti se obavljaju u hramovima, drugim zgradama, na grobljima i prostorima u crkvenoj svojini, kao i na javnim mjestima, otvorenim prostorima i mjestima vezanim za značajne istorijske događaje ili ličnosti, kaže se u tekstu.
Država se obavezuje da uknjiži sve neupisane nepokretnosti
Kako se napominje, država jemči Crkvi nepovredivost prava svojine i državine nad manastirima, hramovima, zgradama i drugim nepokretnostima i prostorima u njenom vlasništvu, u skladu sa pravnim poretkom države.
“Država se obavezuje da, u skladu sa sopstvenim pravnim poretkom, izvrši uknjižbu svih neupisanih nepokretnosti u vlasništvo Mitropolije crnogorsko-primorske, Eparhije budimljansko-nikšićke, Eparhije mileševske, Eparhije zahumsko-hercegovačke i njihovih crkveno-pravnih lica kojima pripadaju”, piše u tekstu.
Ukazuje se da samo zbog izuzetnih razloga i sa izričitim pristankom crkvenih vlasti ti objekti i prostori mogu biti korišćeni u druge svrhe.
U tim objektima i prostorima državni organi ne mogu preduzimati bezbjednosne mjere bez prethodnog odobrenja nadležnih crkvenih organa, “osim u slučajevima kada to nalažu razlozi hitnosti zaštite života i zdravlja ljudi”.
“Prilikom održavanja bogosluženja ili vjerskih obreda na javnim mjestima i otvorenim prostorima (litije, hodočašća i slični crkveni obredi), nadležne crkvene vlasti će blagovremeno obavijestiti državne organe koji će osigurati javni red i bezbijednost ljudi i imovine”, napominje se u tekstu.
Neradni dani za pravoslavne hrišćane
Kao neradni dani za pravoslavne hrišćane u Crnoj Gori predviđene su nedjelje i vjerski praznici: Badnji dan, Božić i Sabor Presvete Bogorodice, Veliki Petak, Vaskrsni ponedjeljak i prvi dan krsne slave.
Ugovorne strane su saglasne da će zaposlenima kod poslodavca omogućiti u skladu sa aktima poslodavca korišćenje odmora u toku radnog vremena na vjerske praznike: Sveti Sava, Sveti Vasilije Ostroški i Sveti Petar Cetinjski, radi učestvovanja u vjerskom obredu.
Crkva i crkveno-pravna lica imaju pravo da nasljeđuju, kupuju, posjeduju, koriste i otuđuju pokretna i nepokretna dobra, kao i da stiču i otuđuju imovinu, obavljaju privredne i druge djelatnosti prema odredbama pravoslavnog kanonskog prava i Ustava SPC, a u skladu s pravnim poretkom države.
Crkva može osnivati zadužbine i fondacije prema odredbama pravoslavnog kanonskog prava i Ustava SPC, a u skladu s pravnim poretkom države.
Mješovita komisija za rješavanje pitanje restitucije
Restitucija pokretnih i nepokretnih crkvenih dobara, oduzetih ili nacionalizovanih bez pravične naknade biće izvršena u skladu sa zakonom koji će uređivati materiju restitucije u Crnoj Gori, uz prethodni dogovor s nadležnim crkvenim vlastima.
Ugovorne strane su saglasne da je to pitanje potrebno regulisati u razumnom roku, dok će nepokretnu i pokretnu imovinu koja treba da bude vraćena Crkvi u vlasništvo ili za koju će država obezbijediti pravičnu naknadu, utvrdiće Mješovita komisija sastavljena od predstavnika strana ugovornica.
Crkva ima pravo da gradi hramove i crkvene objekte, kao i da proširuje i preuređuje postojeće, a nadležne vlasti Crne Gore će prihvatiti prijedlog ako nema objektivnih razloga koji su protivni javnom interesu, dodaje se u tekstu.
Država pomaže obnovu pravoslavnih objekata
U tekstu se navodi da država finansijski pomaže Crkvu, naročito obnovu i očuvanje pravoslavnih vjerskih objekata koji imaju kulturno-istorijsku vrijednost.
Država jemči Crkvi slobodu vršenja prosvjetne, kulturne, naučne, informativne, izdavačke i drugih djelatnosti koje su povezane s njenom duhovnom misijom, a u skladu s pravnim poretkom države.
“Crkva ima pravo da osniva i uređuje radio i televizijske stanice, a u skladu s važećim zakonodavstvom Crne Gore”, dodaje se u tekstu radne verzije Temeljnog ugovora.
Pravo na vjersko obrazovanje
Napominje se država jemči pravo roditeljima i starateljima da svojoj djeci obezbijede vjersko obrazovanje u skladu sa sopstvenim uvjerenjima, a da se pravoslavna vjerska nastava u javnim školama može regulisati u skladu s pravnim poretkom države.
Crna Gora jemči Crkvi pravo na pastirsku brigu o pravoslavnim vjernicima u oružanim snagama i policijskim službama, zatvorima, javnim zdravstvenim ustanovama, sirotištima i svim ustanovama za zdravstvenu i socijalnu zaštitu javnog i privatnog tipa.
Crkva ima pravo da osniva dobrotvorne i socijalne ustanove i organizacije u skladu s pravnim poretkom države i one imaju isti pravni položaj kao i državne ustanove iste namjene.
Za praćenja primjene Temeljnog ugovora i unapređenje saradnje ugovornih strana biće obrazovana mješovita komisija s jednakim brojem predstavnika i sastajaće se po potrebi, a najmanje jednom u šest mjeseci.
Krivokapić: Ko nije želio ugovor?
Bivši predsjednik Vlade Crne Gore Zdravko Krivokapić saopštio je da je “danas objavljeni Temeljni ugovor koji je “Radna grupa Vlade” Crne Gore uskladila sa Srpskom pravoslavnom crkvom (SPC) gotovo potpuno preuzeti ugovor 42. Vlade na čijem čelu sam bio, koji je bio upućen Sinodu Srpske pravoslavne crkve na saglasnost u julu 2021. godine”.
“Ko nije želio zaključenje ugovora koji, a to danas vidimo, nije sporan Srpskoj pravoslavnoj crkvi?”, napisao je Krivokapić na Tviteru.
Radne grupe Vlade Crne Gore i Srpske pravoslavne crkve načelno su uskladile radnu verziju Temeljnog ugovora, saopšteno je ranije danas iz Kabineta predsjednika Vlade Crne Gore Dritana Abazovića.
(Agencije)
