Oni koji ne poznaju dovoljno dobro svoju istoriju rizikuju da njeno pisanje, a samim tim i proizvoljno modifikovanje prepusti drugima. Sa aspekta posljedica najbolji primjer za to svakao je Bosna i Hercegovina. Istorija je ono što je oblikovalo ovu zemlju i njen narod, a još od njenog nastanka otvoreno je pitanje na koje nikad nećemo dobiti odgovor: Čija je Bosna?
Istorijski posmatrano zasigurno se može okarakterisati kao srpska zemlja. Ipak, posmatrano sa stanovišta današnjice BiH je i svačija i ničija. Dom je i Srbima i Bošnjacima i Hrvatima, a opet procenat onih sa dovoljno patriotskih osjećanja da se izjasne kao Bosanci svodi se na njihov potreban broj u nekoj od zajedničkih institucija. Interesantan podatak koji mnogo može da kaže o koncepciji da je BiH projekat, nametnuta država jeste da i tada, deklarisani Bosanci u institucije BiH ulaze upotpunjujući broj potrebnih iz reda Ostalih, jer su konstitutivni narodi Srbi, Bošnjaci i Hrvati. Ironija.
“Tako Bosna, nesređena, luta i lutaće možda do sudnjega dana!”, ovim riječima možda i najbolje je BiH, njenu ćud, karakter najbolje je opisao i onaj ko ju je i vjerovatno najbolje poznavao, srpski književnik, nobelovac Ivo Andrić.
Bosna se prvi put pominje u djelu bizantskog cara Konstantina Porfirogenita koji pišući o Srbima i zemlji u kojoj sada obitavaju govori o teritoriji naseljenoj Srbima čiji je sastavni dio sama Bosna.
Velikobošnjačka ideologija danas nastoji Bosnu predstaviti kao zemlju sa bogatom istorijom i kulturnim nasljeđem Bošnjaka istovremeno ignorišući očigledno etničko jedinstvo Srbije i Bosne u ranome srednjem vijeku. Cijela istorija Bosne od X do XV vijeka lažno i neutemeljeno razdvaja se od istorije Srbije i srpskog naroda.
Posebno su drske aspiracije da se BiH proglasi hrvatskom i katoličkom zemljom iako postoje brojni strani i domaći izvori, nesporni dokazi i činjenice da to uopšte ne odgovara stvarnoj istini i da je sve to politički inspirisano mnogo kasnije.
Dakle, ne samo da je pisac Konstantin VII Porfirogenit u svom čuvenom Spisu o upravljanju narodima izričito jasno Bosnu nazvao srpskom zemljom koju razdvaja rijeka Drina, to je učinio i dvorski hroničar franačkog cara Karla Velikog Ajnhard. U svojim Analima franačkog kraljevstva zapisao da se hrvatski knez Ljudevit 822.godine, posle poraza u borbi sa Francima, sklonio kod susjeda Srba u Bosni. Nema dileme da je carski hroničar mogao i smio da pogriješi i ne zapiše ono što je tačno. Time i sva nastojanja velikohrvatske ideologije da prisvoji rane faze nastanka Bosne padaju u vodu.
Tokom srednjeg vijeka u Bosni je, za razliku od ostalih zemalja, živjelo isključivo južnoslovensko stanovništvo, odnosno Srbi i Hrvati.
U drugoj polovini 12.vijeka Bosna je poznata kao vazalna feudalna država u kojoj su vladari nosili titulu banova, a za opstanak borila se između tada moćnih balkanskih i evropskih zemlja Vizantije i Ugarske, te bila u povremenom vazalnom odnosu ili jedne ili druge sile, a najduže prema Ugarskoj.
Izjave Tvrtka i još nekih bosanskih vladara u kojima pominju “moje dobre Bošnjane” mogu se samo odnositi na teritorijalnu pripadnost. Sam Tvrtko I je iskazivao svoju naklonost srpskom porijeklu i pravoslavlju, te je krunisan 1377. u manastiru Mileševa, za kralja Srba i Bosne.
Dolazak Turaka na ove prostore, izmjenio je strukturu stanovnoštva. Bosni je uveliko zahvatio proces islamizacije. Upravo, to će napraviti veliki problem Bosni tokom XIX i XX vijeka, a i u XXI neće biti ništa bolja situacija. Islamizacijom jednog dijela BiH, pojavljuje se novi faktor, a to su muslimani, koji se danas nazivaju Bošnjaci. To stanovništvo, koje je u većini slučajeva bilo srpsko, pravoslavne vjere, danas dobija obličje nacije, sa islamskom vjerom.
Kao jedan od temelja u novom konstituisanju bošnjačke nacije često se koristi bogumilski mit. Bogumilstvo u Bosni nije ni postojalo, što su utvrdili i strani i domaći naučnici, iako još uvek ima bošnjačkih autora koji taj bogumilski mit ne napuštaju već pokušavaju da ga iskoriste kao jedan od temelja u stvaranju bošnjačke nacije.
Ideologiju integralnog bošnjaštva je svesrdno je podržavala i pomagala austrougarska okupaciona vlast na čelu sa Benjaminom Kalajem. Benjamin Kalaj u službi bečkog dvora radiće na razbijanju srpskog nacionalnog identiteta u Bosni. On će započeti nešto, što će svoje tragove ostaviti do dana današnjeg, a to je- stvaranje bosanske nacije.
Popis koji je obavila okupaciona vlast 1895.godine je veoma jasno pokazao da je srpsko pravoslavno stanovništvo većinsko što će se zadržati i mnogo kasnije. Tada nastaje zagovaranje politike kojom bi se u perspektivi osigurala teritorija naseljena većinskim ili približno većinskim rimokatoličkim elementom, kao odanim Austrougarskoj i Vatikanu. To stanovništvo bi se tokom vremena u nacionalnom pogledu dobrim dijelom izjasnilo Hrvatima. Tako je i bilo.
Za razliku od Austrougarske, Hrvati su djelovali lukavije. Ulaskom u Bosnu uspjeli su da muslimane udalje od svojih srpskih korijena i okrenu ih protiv Srba, te će oni zajedno učestvovati u najvećim zločinima nad Srbima. U svemu ovome leže korijeni problema u međuljudskim odnosima u Bosni.
Zadnjih 100-150 godina, napravljen je u Bosni idealan teren za nacionalnu netrpeljivost i česte sukobe. Sukobi su udaljili su Srbe od Bosne i njihovog identiteta u Bosni. I što je najveći problem, Srbi su počeli da se odriču Bosne i bosanskih simbola. Tako recimo ljiljani nešto su nezamislivo za Srbe u Bosni, a oni su simbol Kotromanića, te njihov izgled podsjeća na krst.
Vrijeme koje dolazi, neće donijeti ništa novo, iako djeluje pesimistično, jaz i podjele u Bosni,mogu da budu samo dublje i dublje. Danas vrlo često čujemo izjave mnogih kako treba okrenuti se budućnosti. Naprotiv, treba se susresti sa prošlošću, pokušati ostvariti istorijsko pomirenje, ali ne zaboravljati određene njene dijelove.
Takođe, srpski narod ne smije da zaboravi Dučićeve riječi: ” Bosna pripada onome ko je za nju umirao na turskom kocu i austrijskom konopcu”.
