Hajde da odmah na početku riješimo glavnu dilemu. Prvo što uradimo kad se rodimo – udahnemo kiseonik. Zadnje što uradimo kad umremo – izdahnemo ugljen dioksid. Znači, nema života bez kiseonika, zar ne? Ako se svi složimo oko toga, onda možemo izvući jedinstven zaključak da kiseonik ne može otrovati, jer on daje život.
I naravno, ne samo on. Idemo dalje. Tačnije, mi ne udišemo samo kiseonik, već smjesu gasova koja se zove vazduh ili zrak u kojem, vjerovali ili ne, ima 78 % azota ili dušika, a samo 21 % kiseonika. Ostalo čine drugi gasovi, da vas sad ne zamaram, tipa argona, radona, ugljen dioksida, a i raznih čestica. Što opet zavisi od sredine u kojoj živite. I što, naravno, uveliko utiče na kvalitet samog života, ali i na vaše zdravlje. I tu se sad malo zadržimo, jer smo došli do odnosa zdravlja i kiseonika.
Nekada u bivšoj Jugoslaviji, komunisti, ti vispreni političari, smislili su za pojedine siromašne planinske sredine titulu “vazdušne banje”. Znači, kad je neko mjesto toliko siromašno da imaju samo šume i pašnjake, a da se narod ne bi selio, vaša sredina dobije ponosnu titulu “vazdušna banja”.
Država vam napravi one lijepe hotele sa dubokim kosim krovovima u kojima se zaposli nešto naroda. A onda njih posjećuju sindikati iz industrijskih sredina tokom praznika ili bolovanja da poboljšaju zdravlje. Politika je, znači, i tada vodila računa o zdravlju naroda.
Banjaluci nabliža jedna takva je Kneževo, mjesto koje turistička organizacija našeg grada i dan danas reklamira kao “vazdušnu banju” koju, eto, ne smijete zaobići. Ako ne vjerujete, ima na Guglu.
Znači, za našu priču imamo već tri bitne stvari: kiseonik, zdravlje i politiku. Da bi priča bila potpuna, fali joj onaj najzanimljiviji dio, a to je biznis. Upravo priča o kiseoniku koji u Republici Srpskoj koriste bolnice ima sve te dijelove, pa hajde da to krenemo objašnjavati iz početka.
Kiseonik, kao što smo se usaglasili, ne ubija, ne može biti otrovan, nije ni na koji način štetan, tako da ne može postojati ničija loša namjera da vas, eto, otruje kiseonikom. Kao što znamo, mnogi građani, čije je zdravlje bilo ugroženo prethodnih mjeseci zbog zaraze korona virusom, spašeni su upravo zahvaljujući tome što su bolnice imale dovoljne količine kiseonika.
Samo se malo prisjetite strašnih scena iz Indije koja je ostala bez kiseonika u bolnicama, kada se boca od 3 litre na crno plaćala desetinama evra. Ima i to na Guglu. Ili bolje nemojte.
Znači, kiseonik se pokazao kao jedan od presudnih lijekova u borbi za svaki život oboljelih od koronavirusa.
Nabaviti kiseonik u pojedinim valovima pandemije uz ograničenja prelaska granica bilo je ravno nemogućoj misiji, ali o tome ne bih, jer je to baš dosadno tehničko pitanje.
Znači, dolazimo do još jednog zaključka – da je kiseonik i lijek. Ali, vjerovali ili ne, nije uvijek tako bilo. Kiseonik su do prije par godina svi na ovom svijetu, pa i u Evropi, tretirali kao preparat, a ne lijek. To isto piše sve na Guglu.
Sad dolazimo opet do politike. Evropska unija odluči da za svoje članice propiše ili klasifikuje šta je to medicinski kiseonik, a to je onaj koji ima 99,5 % čistoću i samo taj se koristi kao lijek. Oni su tu još naveli razne stvari o procedurama, praćenjima, atestima i svemu šta prati jedan lijek. Sve su to lijepo uveli kod sebe. A znamo, naravno, razliku između preparata i lijeka. Ako ne, pa znamo guglati.
Nešto prije pandemije, i Agencija za lijekove BiH uradila je svoj pravilnik u kojem, između ostalog, uvodi klasifikaciju da je i kiseonik koji se koristi u bolnicama lijek i definiše ga kao medicinski kiseonik. Neki kažu da je Agencija neovlašteno donijela taj pravilnik, pa ga nadležno Ministarstvo civilnih poslova BiH, koje je jedino ovlašteno zakonom, nije usvojilo. Vlast kao vlast, može joj se i ovako i onako.
Ali mi dolazimo do veoma zanimljivog detalja naše priče. Da li je kiseonik koji koriste naše bolnice sertifikovan po tom pravilniku Agencije ili nije? Imaju li firme koje pedeset i više godina prometuju taj isti kiseonik dozvolu za promet, opet po pravilniku, ili ne?
Evo već danima traje bespoštedna politička bitka opozicije predvođene Draškom Stanivukovićem, sa jedne strane, i vladajućih, sa druge strane, oko tog pitanja. Da li je kiseonik bez dozvole Agencije loš za pacijente, a isti kiseonik sa dozvolom Agencije dobar za pacijente?
Da, da, dobro ste pročitali, radi se o istom kiseoniku koji se prometuje i koristi u bolnicama više od pedeset godina. Potpuno isti kiseonik sa 99,5 % čistoće. Sve naše bolnice imaju obučene čak i radnike koji su i penziju znali zaraditi radeći na urađajima koji koriste, nećete vjerovati, isti kiseonik čitav radni vijek. Čuda su moguća.
Ako nije dosadno da nastavimo? Jer slijedi rasplet sa četvrtim elementom priče, a to je biznis. Firma koja se usudila da zadnjih 18 mjeseci prometuje kiseonik bez dozvole Agencije je “TGT Tehnogas” koji, eto, takav kiseonik prometuje zadnjih pedesetak godina, koliko i postoji.
Imaju čak i svu tu posebnu opremu za skladištenje i punjenje boca kiseonikom sve ove godine. Jer, složićete se, da bi kiseonik bio spremljen kao ukapljeni u boci, koja se doprema u bolnice, mora se čuvati pod velikim pritiscima i na niskoj temperatri. Ali, to su neke tehničke stvari i dosadne su.
Opet, u onoj nekadašnjoj Jugoslaviji, moćnoj državi, bio je i “Tehnogas”. Nevjerovatno, zar ne? Jedna od velikih firmi koja se raširila po svim bivšim republikama i pokrajinama. Nekada je i direktor tog giganta “Tehnogasa” bio lično Slobodan Milošević.
Da, to je onaj isti Slobo Milošević koji je kasnije otišao u politiku i zajedno sa drugim drugarima rasturio državu. Od tog moćnog i velikog “Tehnogasa”, nama u Republici Srpskoj je ostao samo jedan mali distribucijski centar koji je postao “TGT Tehnogas”. I to baš u Trnu, u Laktašima.
Kako je jedan sličan dio dopao i Federaciji BiH, u toku rata su formirana zasebna preduzeća koja su se nastavila baviti, vjerovali ili ne, onim što su oduvijek i radili, prometom gasova, između ostalog i kiseonikom. Samo su im se vlasnici mjenjali.
I onda ne tako davno promjenio se i pravilnik Agencije za lijekove BiH koji je distributere gasova, eto, počeo tretirati kao veledrogerije i tjerati ih da sertifikuju kiseonik, isti onaj koji su oduvjek prometovale, a to je onaj 99,5 % čist.
Ali, direltor tog “TGT Tehnogasa” je bivši visoki funkciner SNSD-a, a direktor Agencije za lijekove je član i aktivista PDP-a.
Pa, zar je nama ovakvim kakvi smo potrebno bilo šta više za dobru političku, onako sočnu i napetu, sa elementima horora, priču o dobrim i lošim momcima. O borbi pravde protiv režima. O svim našim istinama i zabludama, evropskim standardima, o našem svakodnevnom biti ili ne biti.
Šta je onda istina, upitaće se možda neko. Pa, ona je jedna, a to je da kiseonik u bolnicama ne ubija, već liječi i da je čistoće 99,5 % zvao se medicinski ili ne.
I da bi u ovom stranačkom ratu oko dozvola i sertifikata neko možda mogao i sudski da odgovara, da ne kažem pretešku riječ – i zatvora zaglavi. Tek toliko da i ova politička priča bude potpuna.
(N.Sp.)
