PIŠE: Srđa Trifković
Vjerovatno najznačajnije pitanje u Evropi danas je aktuelni spor između Poljske i Evropske unije oko sudskog prava. Poljski Ustavni sud je presudio da pravo Evropske unije nema primat nad nacionalnim zakonodavstvom.
Slučaj je pred Tribunalom prošlog marta iznio poljski premijer Mateuš Moravjecki, nakon što je Evropski sud pravde presudio da je njegov novi sistem imenovanja sudija, uspostavljen 2018. godine, prekršio zakon Evropske unije.
Ustavni sud u Varšavi izričito je zauzeo stav da se legitimitet sudija koji su već imenovani prema novim pravilima ne može osporiti korištenjem prava Evropske unije.
Odluka najvišeg suda Poljske veliki je izazov bez presedana za “acquis communautaire” Evropske unije. Ovaj francuski izraz odnosi se na kumulativno tijelo zakona Evropske zajednice i čini temelj pravnog poretka ove zajednice. Svi zvanični izvori EU tvrde da države članice i njihovi građani moraju poštovati “acquis”.
“Pravo Evropske unije ima primat nad nacionalnim pravom, uključujući ustavne odredbe”, navela je Evropska komisija. Zbog toga je Evropski sud pravde Poljskoj izrekao kaznu od milion evra, dok Vlada Moravjeckog ne uskladi svoje zakonodavstvo sa njihovom presudom. Ovu odluku pozdravili su glasnim klicanjem ljevičarski poslanici u Evropskom parlamentu, koji smatraju da Poljskom i Mađarskom vladaju “desničarski populisti”.
Poljska će vjerovatno biti čvrsta po ovom pitanju jer se to direktno tiče njenog nacionalnog suvereniteta. Smatra se jednako važnim kao i odbijanje obaveznih kvota za preseljenje migranata od strane zemalja Višegradske četvorke (Poljske, Češke, Slovačke i Mađarske) 2018. godine.
Varšava ne osporava da zakoni Evropske unije imaju prednost u nekim specifičnim oblastima obuhvaćenim pojedinačnim ugovorima koje su potpisale i ratificirale sve države članice. Oni, međutim, osporavaju tvrdnju pomenutog suda da zakoni ove zajednice nadmašuju nacionalne ustave, ističući da to načelo nije sadržano ni u jednom ugovoru.
Jake karte
Ovo pitanje od egzistencijalnog značaja smatraju ne samo Poljaci, već i protivnici evrofederalizma svuda, a posebno u Budimpešti. Budući da Evropska unija nema “finansijskog izvršitelja” koji bi mogao da naplati milion evra dnevno od Narodne banke u Varšavi, Brisel ima mogućnost da novac odbije iz raznih evropskih fondova od kojih je Poljska najveći primalac u 27-članom bloku.
Ako se sredstva odsijeku ili se odbiju kazne, Moravjecki je rekao da bi to bilo jednako objavi Trećeg svjetskog rata. Metafora je možda prejaka, ali je vjerovatno da bi Poljska pribjegla nuklearnoj opciji zadržavanja svojih članarina od EU i stavljanja veta na sve svoje odluke.
Kao ilustraciju svoje odlučnosti, poljsko Ministarstvo vanjskih poslova nedavno je pozvalo belgijskog ambasadora u Varšavi, Luka Jakobsa, kako bi izrazio krajnje nezadovoljstvo zbog oštrog ukora belgijskog premijera na poziciju Poljske. Ovako snažni diplomatski gestovi nemaju skorašnji presedan u odnosima između dvije zemlje članice Evropske unije.
Poljaci vjeruju da imaju jaku kartu. Jedan je pritisak na spoljnu istočnu granicu Evropske unije. Predsjednik Bjelorusije Aleksandar Lukašenko suprotstavio se sankcijama Brisela protiv Minska tako što je omogućio krijumčarenje stotina bliskoistočnih migranata preko granice s Poljskom i Litvanijom.
Vlada u Varšavi je poduzela čvrste korake da svoju granicu učini manje poroznom i priliv migranata je zaustavljen. Ovo je navelo grupu članova Evropskog parlamenta iz konzervativnih stranaka da izraze svoju zahvalnost Moravjeckom zbog zaštite spoljne granice Unije.
Kompromisi
Za razliku od ljevičarskih evrozastupnika, prije svega njemačkih Zelenih i socijaldemokrata, Komisija i Savjet Evropske unije nisu zainteresovani za eskalaciju sukoba. Oni žele izbjeći rizik da Poljska blokira odluke Brisela tako što će na njih staviti veto. Oni su takođe svjesni da, daleko od napuštanja scene, aktuelna vladajuća većina u Poljskoj može ponovo pobijediti na sljedećim izborima predstavljajući se kao žrtva nepravednog i nezakonitog miješanja iz Brisela.
Stoga je vjerovatno da će predsjednica Evropske komisije prije tražiti kompromis nego riskirati novu krizu. Dogovor bi mogao podrazumijevati u velikoj mjeri kozmetičke izmjene poljskih zakona kako bi se zadovoljio oblik očigledne usklađenosti i spriječio prekid budžetskih tokova.
Evropska unija kontroliše neizabrani aparat čiji članovi odbacuju ideju da Evropljane definišu krvne veze, kolektivna sjećanja, emocionalne veze, kultura i srodstvo.
Umjesto toga, njihova Evropa navodno korača putem “civilizacije, napretka i prosperiteta, za dobro svih njenih stanovnika, uključujući najslabije i najugroženije…, da teže miru, pravdi i solidarnosti u cijelom svijetu”.
Kao što sam istakao nakon posjete Briselu 2019. godine, “njihove derivativne politike su predvidive. Aparat Evropske unije neumorno potiče abortus, devijantnost, kulturno i duhovno samouništenje domorodaca Evropljana i njihovu demografsku zamjenu migrantskim melanžom”.
Ovo je briselska Evropa, koja je anti-Evropa. Vjerujte tradicionalno odvažnoj Poljskoj da se s guštom odupre njenim diktatima.
(Glas Srpske)
