“Republika Srpska ima značajne potencijale za investicije, polazeći od toga da se nalazimo na povoljnoj geo-strateškoj lokaciji, a među prednostima za ulaganje su i konkurentni troškovi poslovanja gdje imamo stimulativnu poresku politiku”, rekao je Vjekoslav Petričević, ministar privrede i preduzetništva u Vladi Republike Srpske.
On je u intervjuu za portal Banjaluka.net kazao da se u proteklom periodu radilo mnogo na rasterećenju privrede ne samo kroz programe podsticaja, finansijsku podršku realnom sektoru, već i kroz reformske mjere za savladavanje ključnih prepreka.
Uspješno sprovodite kontinuiranu podršku privredi kroz podsticaje za povećanje plata, ali i za nabavku savremene opreme u prerađivačkoj industriji. Šta se do sada uradilo i koji su efekti?
PETRIČEVIĆ: Kada su u pitanju aktivnosti Ministarstva, primjetno je da podrška predviđena budžetom raste iz godine u godinu, da je broj prijava na javne pozive sve veći čime je i vrijednost investicija u privredu značajno povećana. Primjera radi, Ministarstvo u ovoj godini za direktnu podršku preduzećima na raspolaganju ima 15 miliona KM, što je 10 puta više nego 2019. godine.
Dodjela podsticaja za plate u prethodnom periodu imala je pozitivan uticaj na cjelokupnu privredu, a između ostalog, doprinijela je rastu plata i povećanju broja zaposlenih radnika. Cilj uvođenja ove mjere je smanjenje sive zone u oblasti prijave radnika i isplate plata, poboljšanje položaja radnika i provođenje cjelokupnog novčanog iznosa koje radnik dobija od privrednog subjekta u legalne tokove.
Ministarstvo privrede i preduzetništa odobrilo je do sada iznos veći od 33 miliona KM, a podsticaji su dodijeljeni privrednim subjektima koji su povećali plate za oko 23 hiljade radnika.
Nakon izvršene analize efekata realizacije ovog projekta početkom 2022. godine, nastavljeno je sa realizacijom projekta podsticaja za povećanje plata radnika, koji predstavlja kontinuitet u aktivnostima suzbijanja sive ekonomije.
Takođe, Ministarstvo je po javnim pozivima za dodjelu podsticaja za direktna ulaganja u 2019. godini i u 2021. godini, dodijelilo sredstva podsticaja od gotovo 8 miliona KM za realizaciju investicija privrednih subjekata čime su podržane investicije za nabavku i uvođenje savremene opreme i tehnologije u vrijednosti oko 80 miliona KM, a značajne investicije se odnose na nabavku proizvodnih linija, digitalizaciju proizvodnih procesa, CNC mašina, robota, lasera i dr.
Mi ćemo uskoro objaviti rang-listu po osnovu podsticaja za nabavku savremene opreme i tehnologija za prerađivačku industriju u 2022. godini za šta je obezbijeđeno 13.500.000 KM. Naime, budžetom za 2022. godinu planirana su sredstva za realizaciju projekata podsticaja za direktna ulaganja u iznosu od 12 miliona KM, ali je Vlada Republike Srpske donijela odluku da se Ministarstvu privrede i preduzetništva na raspolaganje stavi dodatnih 1.5 milion KM po Javnom pozivu za direktna ulaganja, pa će umjesto ranije planiranih 12 miliona KM, sredstva za ove namjene iznositi 13.5 miliona KM.
Ministarstvo privrede i preduzetništva objavilo je u avgustu Javni poziv za dodjelu podsticaja za mala i srednja preduzeća s ciljem dodjele podsticajnih sredstava za podršku jačanju, razvoju, promociji i dinamičnijem rastu malih i srednjih preduzeća. Na ovaj način, osim podsticaja za direktna ulaganja, Ministarstvo pruža podršku malim i srednjim preduzećima za digitalnu transformaciju poslovnih aktivnosti, uvođenje tehničkih inovacija u cilju poboljšanja produktivnosti i konkurentnosti, očuvanje starih i umjetničkih zanata i domaće radinosti, kao i za učešće i organizaciju sajmova i konferencija.
Javni poziv za dodjelu podsticaja za mala i srednja preduzeća je zatvoren 31.8.2022. godine, a postupak obrade pristiglih prijava je u toku.
Nedavno je usvojena nova Uredba za podsticanje investitora od posebnog značaja u kojoj ćemo naročito stimulisati investitore koji posluju u sektorima s većom dodatnom vrijednošću, odnosno otvaraju prostor za bolje plaćena radna mjesta.
Kako biste ocijenili svoj skoro četvorogodišnji mandat u Ministarstvu na čijem ste čelu i koji su to projekti koje biste istakli?
PETRIČEVIĆ: Ne bih da ocijenjujem svoj rad, jer je sve pozitivno što je proistaklo iz ovog Ministarstva plod timskog rada svih zaposlenika i mojih saradnika i pomoćnika u različitim resorima, ali činjenica je da je za ove nepune četiri godine iza nas mnogo toga učinjeno što se lako može dokazati kroz podatke koji su dostupni i lako provjerljivi.
Za mandata ove Vlade došlo do višestrukog povećanja najniže plate, pa smo sa početnih 370 KM došli do iznosa od 650 KM. S druge strane, u 2018. godini prije primjene Zakona o podsticajima u privredi Republike Srpske, plata u prerađivačkom sektoru bila he 675 KM, dok je, prema posljednjim podacima u julu 2022. godine dostigla 958 KM, što znači da bi do kraja godine mogla prestići iznos od 1.000 KM.
Generalno, cilj od 1. dana rada Ministarstva je da plata u realnom sektoru dostigne onu u javnom sektoru i iako taj cilj još nije dostignut na dobrom smo putu da to u narednom periodu učinimo, a plata u prerađivačkoj industriji mora da raste jer zapošljava najveći dio radnika u realnom sektoru.
Ono što je možda i najvažnije je da smo svake godine imali pozitivan revizorski izvještaj, da smo od jednog novog ministarstva sa minimalnim kapacitetima u saradnji sa partnerima iz Privredne komore Republike Srpske i Unije poslodavaca Republike Srpske, kao i Zanatsko-preduzetničke komore Republike Srpske napravili respektabilnu instituciju koja danas predstavlja važnu sponu između poslovne zajednice i Vlade Republike Srpske.
U proteklom periodu mnogo smo radili na rasterećenju privrede, ne samo kroz programe podsticaja, finansijsku podršku realnom sektoru već i kroz reformske mjere za savladavanje ključnih prepreka za konkurentnost i rast privrede uz konkretne prijedloge mjera za njihovo otklanjanje.
Tu prije svega mislim na optimizaciju administrativnih procedura odnosno pojednostavljenja različitih formalnosti kod registracije privrednih subjekata koje izdaju republički organi uprave, što treba da vodi ka digitalizaciji uprave i većoj transparentnosti.
Urađen je značajan iskorak u smanjenju neporeskih davanja kroz izmjenu više zakona i ukidanje posebne republičke takse, smanjenja pojedinih komunalnih naknada, sudskih i administrativnih taksi što je poslovnoj zajednici na godišnjem nivou donijelo ukupne uštede od oko 30 miliona KM, ali i olakšalo poslovanje i uštedjelo vrijeme.
Osim pomenutog Zakona o podsticajima u privredi Republike Srpske, naglasio bih da je Ministarstvo nosilac Zakona o slobodnim zonama u Republici Srpskoj i da nam je cilj bio da u zajedničkom radu sa nivoom BiH oformimo slobodne zone s obzirom da su ove zone velika šansa za privlačenje domaćih i stranih investitora.
Usvajanjem novog Zakona o slobodnim zonama 2021. godine povećao se interes za osnivanje slobodnih zona u Republici Srpskoj. U decembru 2021. godine data je saglasnost Vlade za osnivanje prve slobodne zone u Republici Srpskoj u Trebinju, da bi u martu 2022. Savjet ministara BiH donio Odluku o određivanju dijela carinskog područja Bosne i Hercegovine kao „Slobodna zona Trebinje”.
Zakonom o društvenom preduzetništvu Republike Srpske se po prvi put reguliše ova oblast u pravnom sistemu te daje podrška ovoj oblasti s obzirom da društveno preduzetništvo može da bude jedan od ključnih faktora unapređenja opšte socijalne i ekonomske politike. Nedavno smo u Ministarstvu potpisali rješenje čime je Republika Srpska dobila prvo društveno preduzeće sa ovim statusom, a njegov osnivač je „Udruženje građana Humanitas”. U društvenim preduzećima može da se zaposli veliki broj socijalno i ekonomski isključenih, čime se pruža značajna podrška privredi, a smanjuje teret socijalnih davanja.
VJEKOSLAV PETRIČEVIĆ/SRNA
Koji su problemi sa kojima se suočavaju privrednici i šta je to na čemu se treba raditi?
PETRIČEVIĆ: Činjenica da trenutno imamo problem s nedostatkom radnika u pojedinim sektorima, pa zadržavanje postojeće radne snage mora biti jedan od zajedničkih prioriteta Vlade i predstavnika poslovne zajednice. Postoji manjak zaintresovanih mladih za određena zanimanja u oblastima zanata (zidari, tesari, keramičari) a koja su jako tražena i tu dolazimo u jednu vrstu disbalasansa pa su poslodavci primorani da uvoze radnu snagu iz inostranstva.
Ipak, treba biti realan i imati u vidu da su ti trendovi prisutni ne samo kod nas, nego i većini zemalja u bližem i daljem okruženju i mi te procese ne možemo zaustaviti, ali ih možemo ublažiti.
Programi poput praktične nastave učenika kod poslodavaca gdje je Vlada Republike Srpske posvećena da stimuliše školovanje deficitarnih kadrova kroz sistem plaćene učeničke prakse i poveže obrazovanja sa tržištem rada gdje imate dobro plaćena radna mjesta poput varioca, cnc operatera itd.
Vlada Republike Srpske je svojim mjerama za 2022. godinu doprinijela rasterećenju privrede kroz smanjenje zbirne stope doprinosa, povećanja neoporezivog dijela plate, smanjenje i ukidanje komunalne takse, ukidanje fiskalnih i parafiskalnih opterećenja što je put prema većim platama.
Ministarstvo će nastaviti i dalje aktivno pružati snažnu podršku privrednicima, ali radnike možemo zadržati samo povećanjem plata i poboljšanjem uslova, pa se i od poslodavaca očekuje da sa svoje strane povećaju platu radnicima iako su i oni sami svjesni da je rast plata u realnom sektoru neminovnost, naročito u vrijeme inflatornih kretanja.
U nepune četiri godine, Vlada je imala dva velika i nepredvidiva izazova, pandemiju virusa korona od 2020. godine, te geostrateške i globalne političke poremećaje, ali smo se uprkos svemu uspjeli oduprijeti, privreda je ne samo očuvala vitalnost već smo i pri tome ostvariti pozitivne makroekonomske pokazatelje u Srpskoj.
Dakle, na posljedice koje je sa sobom donijela pandemija naslonila se ekonomska kriza prouzorkovana sukobom u Ukrajini čije posljedice trpimo i mi. Kao mala i otvorena ekonomija sva negativna geopolitička dešavanja se prelivaju direktno kod nas, uključujući i infalciju, ali svi pokaztelji govore da se uprskos svemu očuvala stabilnost.
Prosječna plata u Republici Srpskoj u julu je iznosila je 1.160 KM, a rast plata u javnom i realnom sektoru uz povećanja minimalne plate utiče da negatvine posljedice inflacije što manje pogađa stanovnika Srpskoj.
Trenutno imamo najveći broj zaposlenih u Republisi Srpskoj, a broj osiguranika je u junu 2022. godine po prvi put premašio 320.000 lica. Broj nezaposlenih lica na evidenciji Zavoda za zapošljavanje najmanji broj od kada se ovaj pokazatelj prati u Republici Srpskoj i kreće se oko 67.000 lica.
Svi ostali pokazatelji u 2022. godini su bolji nego što su bili u 2019. godini kao godini koja je prethodila pandemiji.
Tako je u prvih šest mjeseci ove godine industrijska proizvodnja u Republici Srpskoj veća za 5,1 odsto u odnosu na isti period prošle godine, dok pokrivenost uzvoza izvozom iznosi 80,5 odsto, a ovi podaci govore u prilog tome da mi imamo očuvanu privrednu aktivnost i da možemo da proizvedemo i prodamo robu i inostranstvo.
U kojim privrednim granama postoji najviše interesa stranih investitora i gdje su najveće mogućnosti, odnosno koje privredne grane imaju najveći uticaj na privredni razvoj Srpske?
PETRIČEVIĆ: U 2021. godini prerađivačka industrija ostvarila je vrijednost proizvodnje u iznosu 1,4 milijarde KM, uz rast izvoza za 18,11% u odnosu na 2018. godinu, rast proizvodnje u prerađivačkoj industriji od 12,1% u 2021. godini u odnosu na 2020. godinu, kao i rast broja zaposlenih u prerađivačkoj industriji za 4% u 2021. godini u odnosu na 2018. godinu.
Trenutno je električna energija naš strateški proizvod jer dok zemlje u EU uvode restrikcije za građane mi je izvozimo, a naša privreda ima ima najkonkurentniju cijenu električne energije u regionu što je mnogo povoljnije u odnosu na Federaciju BiH, ali i zemlje regiona Srbiju, Crnu Goru i Hrvatsku.
Republika Srpska ima značajne potencijale za investicije, polazeći od toga da se nalazimo na povoljnoj geo-strateškoj lokaciji, na samoj granici sa EU, a među prednostima za ulaganje su i konkurentni troškovi poslovanja gdje imamo stimulativnu poresku politiku (nemamo porez za dividendu), da se parafisklana davanja u kontinuitetu umanjenju ili ukidaju, da se privreda rasterećuje kroz smanjenje zbirne stope doprinosa i povećanja neoporezivog dijela plate itd.
Među ključnim industrijima u Republici Srpskoj izdvajaju se metalna, elektro, drvna, kao i sektor tekstila, kože i obuće, a tu su i ostali sektori industrije sa velikim potencijalnom poput prehrambene industrije, IT sektora, obnovljive energije i turizma. Kako bi ostala konkurentna naša industrija mora postići viši stepen prerade kroz unapređenje i modernizaciju proizvodnih procesa, kao i inovacije i razvoj sopstvenog proizvoda.
(A.M.)
