– Ukoliko do ljeta virus u Republici Srpskoj bude stavljen pod kontrolu, realno je očekivati da u drugoj polovini 2021. privreda uhvati zamajac i počne bilježiti pozitivne rezultate, te da se najdalje u 2022. vratimo na nivo iz 2019. godine, poručuje Vjekoslav Petričević, ministar privrede i preduzetništva u Vladi Repulike Srpske.
On je u intervjuu za Banjaluka.net sumirao rezultate ostvarene u protekloj godini i prognozirao vremenske okvire u kojima bi se, prateći trendove i pokazatelje u inostranstvu moglo govoriti o oporavku ovog sektora nakon pandemije.
“Tempo oporavka u inostranstvu će diktirati i naš oporavak, naročito kada govorimo o industriji koja je gotovo u potpunosti naslonjena na izvoz. Nakon što prođe kovid kriza očekujemo pojačan interes za investicije, a zakoni poput Zakona o slobodnim zonama otklanjaju prepreke i utiču na stvaranje povoljnijeg poslovnog ambijenta”, dodaje Petričević.
Prošlu godinu obilježila je pandemija virusa korona. Pored zdravstvenog najviše je pogođen i sektor privrede. U kakvom položaju je privreda Republike Srpske dočekala jedan takav udar i koliko je uspjela da odolijeva izazovima koje je donijela pandemija?
Prioritet u 2020. godini su bili zaštita života i zdravlje građana, pa je sektor privrede bio taj koji je posljedično podnio teret jedne tako teške situacije. Godina 2020. je trebala po svim prognozama biti još uspješnija za privredu Republike Srpske, u odnosu na 2019, ali je cijeli svijet već početkom godine dočekao iznenadan udar korone i mi kao mala privreda nismo mogli biti pošteđeni negativnih posljedica jednog takvog stanja. Pandemija virusa COVID-19 negativno se odrazila na ekonomsku aktivnost, te je među prvima probleme osjetila izvozna industrija. Poznato je da je privreda Evropske unije naš najveći spoljnotrgovinski partner i stanje u državama poput Italije, Austrije i Njemačke je posljedično uticalo na našu privredu, a naročito poslovanje prerađivačkog sektora.
Prilikom proljetnog „zaključavanja“ u evropskim zemljama poslovni procesi su bili obustavljeni, da bi preko ljeta ukidanjem ili ublažavanjem restriktivnih mjera došlo do određenog oporavka. Potom su nas ohrabrile informacije koje smo dobili od poslovne zajednice da su se u drugom polugodištu privrednici dobrim dijelom vratili na strana tržišta. Takođe, pozitivno je da su u međuvremenu zemlje EU preduzele sve mjere za smanjenje uticaja krize na privredne tokove i da su namijenili ogromne pakete pomoći za ekonomski oporavak. Uzevši u obzir koliki su bili materijalni troškovi zdravstva jedne tako ozbiljne epidemiološke situacije, možemo konstatovati da smo spremni dočekali taj udar i zahvaljujući podršci privredi već od sredine marta uspješno odolijevali izazovima tokom godine.
Koje privredne grane su najviše pogođene i kolika je uloga mjera Vlada Republike Srpske u saniranju negativnih posljedica pandemije na privredu?
Najviše ugroženi privredni sektori tokom godine bili su ugostiteljstvo, turizam i putnički saobraćaj, koji su bili pod snažnim pritiskom korone. S druge strane, uz određene prekide i poteškoće ostali privredni procesi su se nastavili odvijati, a privreda raditi sa manje ili više smanjenim intezitetom. Određeni broj kompanija zadržao je postojeći nivo proizvodnje i nastavio isporučivati robu ino-partnerima, dok se dio privrednika brzo prilagodio i prebacio na drugi model poslovanja, u šta smo se imali priliku uvjeriti tokom godine prilikom obilaska pojedinih kompanija iz obućarskog ili drvoprerađivačkog i metalskog sektora.
Nakon što je u martu 2020. godine proglašena globalna pandemija virusa korona, Vlada Republike Srpske, Republički štab za vanredne situacije i druge republičke institucije usvojile su niz mjera koje su za cilj imale podršku ugroženim privrednim subjektima u Republici Srpskoj. Zahvaljujući pomoći privredi u najtežim uslovima došlo je održavanja privrednih procesa, a uprkos smanjenju poslovnih aktivnosti nije došlo do smanjenja broja radnih mjesta. Naime, podaci Zavoda za zapošljavanje Republike Srpske koje prate kretanja od marta pa do danas govore da je bilo za 2.500 manje prijavljenih lica kojima je radni odnos prestao u tom periodu od onih koji su pronašli novo zaposlenje. Važno je naglasiti da je čak i u vrijeme pandemije došlo do povećanja prosječne neto plate u Republici Srpskoj, što je bio trend tokom cijele 2020. godine. Tako smo već u prvoj polovini godine iznosom prosječne plate po prvi put pretekli Federaciju BiH i tako je ostalo do kraja godine kada je u novembru zabilježana plata od 969 KM. Zato, možemo reći da je, uprkos svim poteškoćama, uloga mjera Vlade Republike Srpske u saniranju negativnih posljedica pandemije na privredu bila značajna što potrvđuju i pomenuti podaci.
Prema prvim procjenama, koliku štetu je privreda pretrpjela i u kojem vremenskom okviru možemo očekivati naznake oporavka?
Mi se još uvijek suočavamo sa posljedicama ovakvog stanja, pa će se ukupna šteta, direktna i indirektna, izračunati kada prođe ova kriza. Situaciju u 2020. možemo posmatrati kroz očekivan pad BDP-a za ovu godinu koji je ostao na nivou projektovanih 3.5%. Prema posljednjim dostupnim podacima bruto domaći proizvod Republike Srpske u 3. kvartalu ove godine, bio je manji za 3,4 odsto a za posljednji kvartal će tek biti sačinjen, ali sigurno možemo reći da ćemo biti u grupi manje pogođenih zemalja ukoliko se upoređujemo sa drugim državama u regionu. Pozicija privrede u ovoj godini biće bolja jer vjerujem da je najgore iza nas. Nadam se da zahvaljući poboljšanju epidemiološke situacije, ali i procesa vakcinacije, dolaze bolja vremena za privredu, odnosno postepnog vraćanja na stanje prije pandemije.
Mogu da nas ohrabre i podaci koje pratimo iz dana u dan, da je manje oboljelih, odnosno pozitivnih na virus korona, što ulijeva nadu da vidimo svjetlo na kraju tunela. Tempo oporavka u inostranstvu će diktirati i naš oporavak, naročito kada govorimo o industriji koja je gotovo u potpunosti naslonjena na izvoz. Generalno, bitno je da 2021. započne trendovima u kojima ćemo se iz negativnih kretati ka pozitivnima privrednima pokazateljima. Mi gledamo u period do sredine godine, ukoliko do ljeta virus bude stavljen pod kontrolu, da je onda realno očekivati da u drugoj polovini 2021. privreda uhvati zamajac i počne bilježiti pozitivne rezultate, a da se najdalje u 2022. vratimo na nivo iz 2019. godine. Korona je pokazala svu nepredvidivost dok je pandemija u toku, pa je teško biti precizan prognostičar i za potpuni ekonomski oporavak kome stremimo. Ipak, vjerujem da je 2021. godina – godina oporavka, kako zdravstvenog tako i privrednog. Simbolično da kažem, ozdravljenjem ljudi ozdraviće i privreda i doći će do oporavka svih grana industrije.
Već dvije godine ste na čelu Ministarstva privrede i preduzetništva Republike Srpske. Kada sumirate postignute rezultate, koji su momenti/potezi u toku vašeg mandata, koji su mapirali dalji razvoj privrednog ambijenta u Republici Srpskoj?
Ukoliko se osvrnemo na konkretne rezultate to su svakako zakonska rješenja koja su usvojena u protekle dvije godine, ili se u toku ove godine trebaju naći u skupštinskoj proceduri, kao i sve one aktivnosti koje su bile usmjerene za podršku prvivredi, a plod su rada tima našeg ministarstva. Pomenuto povećanje prosječne plate kao rezultat kvalitetnog zakona poput Zakona o podsticajima u privredi Republike Srpske su između ostalog obilježili rad našeg ministarstva u ove dvije godine. Tu su i mnogi drugi zakoni poput Zakona o društvenom preduzetništvu, Zakona o vansudskom finansijskom restrukturiranju, te projekti poput uvođenja Registra podsticaja, a pred nama su svakako izrade novih propisa kojim ćemo nastojati da unaprijedimo privredne aktivnosti Republike Srpske. Mogu i istaći da je Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske dala pozitivno mišljenje Ministarstvu privrede i preduzetništva za 2019. godinu, dakle već u prvoj godini rada jednom novoformiranom ministarstvu, što govori da smo radili dobar posao.
Kao ministar susretao sam se sa vlasnicima i direktorima velikih kompanija kod nas i u inostranstvu, ali i malim preduzetnicima u Republici Srpskoj i ono što me lično dotaklo je kada vam jedan zanatlija, iz nekog manjeg mjesta kaže da mu je važno što ste ga posjetili, saslušali i pomogli u otklanjanju nekog problema u njegovom poslovanju od kojeg živi njegova porodica. Dakle, za bolji privredni ambijent u Republici Srpskoj bitno nam je da imamo saradnju sa stranim partnerima i radimo na privlačenju stranih investicija, ali i da budemo kontakt tačka sa predstavnicima zanatsko-preduzetničke djelatnosti i imamo podjednako razumijevanje za jednog obućara, frizera ili majstora. Na kraju, za privredni ambijent je veoma bitno da postoji ministarstvo privrede i preduzetništva koje predstavlja servis za privrednike i upravo je godina iza nas pokazala koliko je bilo važno da postoji ta konekcija sa predstavnicima realnog sektora, gdje smo zajednički, svakodnevno, radili na rješavanju problema i izazova koje je jedna viša sila kao što je pandemija stavila pred nas.
U proteklom periodu dosta se govorilo i o pojednostavljivanju procedura i stvaranju povoljnije atmosfere za investitore. Koliko su strani, ali i domaći investitori zainteresovani za ulaganja u privredu Republike Srpske? Koja ulaganja su se do sada pokazala najatraktivnijim?
Zahvaljujući povoljnoj geografskoj poziciji u Republici Srpskoj možemo reći da period nakon pandemije može biti prilika za intenzivniji privredni razvoj. Kriza je pokazala ranjivost modela globalnog koncepta snabdijevanja i proizvodnje na Dalekom istoku i svakako da će evropske kompanije tražiti partnere bliže svojim centralama i kupcima. Nakon što prođe kovid kriza očekujemo pojačan interes za investicije, a zakoni poput Zakona o slobodnim zonama otklanjaju prepreke i utiču na stvaranje povoljnijeg poslovnog ambijenta. Vlada konstantno radi na unapređenju konkurentnosti privrede i tokom protekle godine došlo je do rasterećenja privrede kroz određena zakonska rješenja čime su smanjena ili ukinuta određena neporeska davanja i takse, a što će se i nastaviti i u narednom periodu.
Šta se trenutno radi po tom pitanju?
Programom ekonomskih reformi Republike Srpske za period 2021-2023. godine, definisano je 20 reformskih mjera u osam strukturnih oblasti za savladavanje ključnih prepreka za konkurentnost i rast, uz konkretne prijedloge mjera za njihovo otklanjanje. Kada je riječ o projektima podrške za privrednike tokom ove godine to će biti još jedan Javni poziv za nabavku novih tehnologija i nove opreme za prerađivačku industriju iz nadležnosti Ministarstva, a imaćemo na raspolaganju sredstva od četiri miliona KM u prvom kvartalu ove godine. Takođe, nastavićemo sa isplatom podsticaja u sladu sa Zakonom o podsticajima na povećanje plata u privredi Republike Srpske. Poslovni subjekti će i ove godine moći putem aplikacije “e-podsticaj” na sajtu Ministarstva privrede i preduzetništva podnositi zahtjeve, u okviru odgovarajućeg obračunskog perioda.
„Srpska – Republika mogućnosti”
U kojim segmentima privrede Srpske vidite najveći potencijal razvoja Republike Srpske i koje su intervencije kojima Vlada u tom smislu planira da unaprijedi položaj Republike Srpske ?
Stvaranje povoljnih uslova za investicije i podsticanje direktnih stranih investicija, predstavlja jednu od ključnih razvojnih politika Vlade Republike Srpske. Naš potencijal razvoja možda se najbolje vidi kroz promotivnu kampanju Ministarstva privrede i preduzetništva pod nazivom „Srpska – Republika mogućnosti” koja je kao otežavajuću okolnost imala da je predstavljena u martu, nakon čega je pojava virusa korona pomjerila realizaciju svih planiranih aktivnosti i očekivanja koje smo imali za proteklu godinu. Kao glavne razloge za investiranje u Republiku Srpsku navodimo povoljan geo-strateški položaj i saobraćajnu povezanost, konkurentnu radnu snagu i niske troškove poslovanja, politiku podsticaja za strana ulaganja i uspostavljanje slobodnih zona. Među vodeće industrije predstavili smo metalnu i elektro industriju, kao konstantno rastući sektor sa najvećim izvoznicima i brojnim ino partnerima. Zatim industriju tekstila, kože i obuća kao sektor poznat po partnerstvima sa svjetski poznatim brendovima i brojnim mogućnostima za razvoj. Potom drvoprerađivačku industriju sa 150 godina dugom tradicijom i apsolutnom pokrivenošću šumom od preko 50% zemljišta, dok prehrambena industrija predstavlja sektor sa jednim hektarom obradivog plodnog zemljišta po stanovniku. Tu su obnovljiva energija sa obiljem hidro-energije, zajedno sa vjetrom, solarnim i geo-termalnim potencijalom, kao i turizam sa otvorenim potencijalom u periodu nakon okončanja pandemije.
Uprkos proglašenju pandemije, predstavljanje Republike Srpske i promocija njenih investicionih potencijala je kontinuirana aktivnost koju će Ministarstvo privrede i preduzetništva, u saradnji sa drugim ministarstvima Vlade Republike Srpske, realizovati i u budućnosti. Promocija potencijala Republike Srpske za privlačenje investitora biće od izuzetnog značaja u periodu nakon pandemije virusa korona, kada će se promotivna kampanja intenzivirati s obzirim da postoji realna mogućnost za povećan interes investitora u prostor jugoistične Evrope.
Sa kolikim budžetom za narednu godinu raspolaže Ministarstvo na čijem ste čelu i u koje projekte planirate da preusmjerite ta sredstva?
Za podsticaje za povećanje plata radnika i granta za podršku razvoju privrede i poboljšanja efikasnosti poslovanja i uvođenja novih tehnologija namijenjena su sredstva i u 2021. godini. Iznos podsticaja za povećanje plate radnika zavisiće od broja prijavljenih privrednih subjekata, a početni iznos je okvirno 5 miliona dok je za podršku razvoju uvođenja novih tehnologija u 2021. namijenjeno 4 miliona KM. Uprkos problemima koje je donijela kriza sa korona virusom, značajno je da nastavimo sa ulaganjem u savremenu opremu i pozitivno je bilo čuti, prilikom nedavnog potpisivanja ugovora za podršku u nabavci novih tehnologija, da privrednici planiraju nova ulaganja u 2021. godini kako bi izašli na evropsko tržište i bili konkuretni. Značajno je da za te, ali i druge namjene, imaju podršku Ministarstva privrede i preduzetništva i Vlade Republike Srpske kroz sve programe i mjere koje ćemo provoditi tokom ove godine. Osim ovoga, privreda će u ovoj godini na raspolaganju imati sredstva iz Kompenzacionog fonda, kao i podršku Garantnog programa. Imajući ovo u vidu možemo reći da u godini koja je pred nama neće izostati podrška realnom sektoru kroz direktne intervencije ministarstva, dok će privreda putem Kompenzacionom fonda i Garantnog programa moći računati na ukupna sredstva u iznosu do 450 miliona KM.
(Banjaluka.net)
